Jak zmienią się podręczniki dostosowane do nowej podstawy programowej?

Nowa podstawa programowa wprowadza nauczanie chemii do szkoły podstawowej. Na nauczanie chemii zostały przewidziane po dwie godziny w cyklu nauczania w klasach 7 i 8. Nauczyciel chemii na realizację wymagań podstawy programowej będzie miał taką samą liczbę godzin, jaką ma obecnie w gimnazjum.

Zakres treści nauczania stwarza wiele możliwości pracy metodami eksperymentu chemicznego, projektu edukacyjnego lub innymi pobudzającymi aktywność poznawczą uczniów. W celu pełnej realizacji wymagań ogólnych i szczegółowych w podstawie programowej zamieszczono również listę doświadczeń zalecanych do wykonania samodzielnie przez uczniów lub w formie pokazu nauczycielskiego.

Zmiany w podstawie programowej

Rozwiązania Nowej Ery

Dodane nowe pojęcia:

  • destylacja

1.6. sporządza mieszaniny i dobiera metodę rozdzielania składników mieszanin (np.: sączenie, destylacja, rozdzielanie cieczy w rozdzielaczu); wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie

  • elektroujemność

2.9. opisuje funkcję elektronów zewnętrznej powłoki w łączeniu się atomów; stosuje pojęcie elektroujemności do określania rodzaju wiązań (kowalencyjne, jonowe) w podanych substancjach

  • katalizator

3.5. wskazuje wpływ katalizatora na przebieg reakcji chemicznej; na podstawie równania reakcji lub opisu jej przebiegu odróżnia reagenty (substraty i produkty) od katalizatora

  • amoniak

4.7. […] opisuje właściwości fizyczne oraz zastosowania wybranych wodorków niemetali (amoniaku, chlorowodoru, siarkowodoru)

Dodane nowe treści:

  • powstawanie wiązań chemicznych w metanie 

2.10. na przykładzie cząsteczek H2 , Cl2 , N2 , CO2 , H2O, HCl, NH3, CH4 opisuje powstawanie wiązań chemicznych

  • porównanie przewodnictwa ciepła i elektryczności  w związkach jonowych i kowalencyjnych

2.12. porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatura topnienia i temperatura wrzenia, przewodnictwo ciepła i elektryczności)

  • obieg węgla w przyrodzie, produkty destylacji ropy naftowej i ich zastosowania

4.6. opisuje obieg tlenu i węgla w przyrodzie

8.10. wymienia nazwy produktów destylacji ropy naftowej, wskazuje ich zastosowania

  • dysocjacja stopniowa kwasów

6.4. […] zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad i kwasów (w formie stopniowej dla H₂S, H₂CO₃) […]

  • dwie metody otrzymywania soli (tlenek metalu + tlenek niemetalu, metal + niemetal)

7.3. pisze równania reakcji otrzymywania soli ([…] tlenek metalu + tlenek niemetalu, metal + niemetal) w formie cząsteczkowej

  • zastosowania kwasów szczawiowego i cytrynowego

9.4. podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie (np. kwas mrówkowy, szczawiowy, cytrynowy) i wymienia ich zastosowania […]

  • kondensacja

10.4. […] pisze równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek glicyny

10.5. […] definiuje białka jako związki powstające w wyniku kondensacji aminokwasów

  • Dodano do podręczników nowe pojęcia oraz ich definicje i wyjaśnienia. Dodano też przykłady krok po kroku ułatwiające opanowanie nowych umiejętności, np. określania rodzaju wiązań na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków tworzących związek chemiczny, powstawania wiązań chemicznych w metanie.
  • Przestawiono w postaci infografik nowe procesy, np. destylację, obieg węgla, określanie rodzaju wiązań za pomocą pojęcia elektroujemność i zastosowania, np. produktów destylacji ropy naftowej, amoniaku.
  • Dodano do podręczników element Podobieństwa i różnice -  ułatwiający uczniom analizę treści, np. właściwości związków kowalencyjnych i jonowych, związku chemicznego z mieszaniną, rozpuszczalności z szybkością rozpuszczania.
  • Dodano zadania, do podręczników, zeszytów ćwiczeń i zbioru zadań, sprawdzające wiadomości i ćwiczące nowe umiejętności, np. określania rodzaju wiązania na podstawie elektroujemności pierwiastków tworzących związek chemiczny.
  • Zaktualizowano układ okresowy w podręcznikach, zeszytach ćwiczeń, zbiorze zadań o wartość elektroujemności. Wersja multimedialna z interesującymi funkcjonalnościami jest dostępna dla uczniów i nauczycieli.
  • Dodano scenariusze lekcji i karty pracy do tematów, które zmieniają się ze względu na nową podstawę programową.

Usunięte treści:

  • właściwości i zastosowania azotu
  • przyłączanie wodoru do etenu i etynu
  • Usunięto z dotychczasowego podręcznika temat dotyczący azotu, ale pozostawiono opis właściwości azotu jako głównego składnika powietrza.
  • Pozostawiono w podręczniku do klasy 8. informacje o addycji wodoru do etenu i etynu w elemencie Dla dociekliwych.

Zmiany w:

Wymaganiach ogólnych

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji.

2) ocenia wiarygodność uzyskanych danych

3) konstruuje wykresy, tabele i schematy na podstawie dostępnych informacji

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów.

3) respektuje podstawowe zasady ochrony środowiska

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną

5) wykorzystuje wiedzę do rozwiązywania prostych problemów chemicznych

6) stosuje poprawną terminologię

III. Opanowanie czynności praktycznych.

3) rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia  

Warunkach i sposobie realizacji

Dobór wiadomości i umiejętności wskazuje na konieczność łączenia wiedzy teoretycznej z doświadczalną. Treści nauczania opracowano tak, aby uczniowie mogli sami obserwować i badać właściwości substancji i zjawiska oraz projektować  i przeprowadzać doświadczenia chemiczne, interpretować ich wyniki i formułować uogólnienia. Istotne jest również samodzielne wykorzystywanie i przetwarzanie informacji oraz kształtowanie nawyków ich krytycznej oceny.

Opanowanie wiedzy teoretycznej nie gwarantuje osiągnięcia sukcesu w przedmiocie. Dopiero połączenie trudnej teorii z praktyką doświadczalną umożliwia pełną realizację zapisów podstawy:

  • Zasady bezpiecznej pracy na lekcjach chemii - temat wprowadzający w podręczniku do klasy 7. i zadania skorelowane z tym tematem w zeszycie ćwiczeń.
  • Te doświadczenia trzeba znać! – zadania w zeszytach ćwiczeń kształcące umiejętność opisu doświadczeń chemicznych zalecanych do realizacji zgodnie z nową podstawą programową. Doświadczenia zalecane do realizacji w nowej podstawie programowej oznaczone w podręcznikach.
  • Wyróżniono w podręcznikach doświadczenia do samodzielnego zaprojektowania i wykonania, w zeszycie ćwiczeń zadania oznaczone jako  Niewielkie projekty – duże efekty!
  • Korzystam z informacjizadania w zeszytach ćwiczeń do rozwiązania na podstawie informacji wstępnej.
  • Przykłady krok po kroku – w podręcznikach  Jak utworzyć nazwę na podstawie wzoru sumarycznego? Jak utworzyć wzór na podstawie nazwy?

Realizację zapisów podstawy programowej przy niewystarczającym wyposażeniu pracowni umożliwią:

  • Filmy – przedstawiające doświadczenia opisane w podręcznikach.
  • Multiteka – animacje wspomagające tematy teoretyczne oraz filmy do tematów, w których ważne są doświadczenia.
  • Dziennik laboratoryjny – wizualizacja wszystkich doświadczeń zalecanych do realizacji z kartami pracy dla uczniów.

Układ treści Chemia Nowej Ery doskonale wspiera stopniowe i płynne wprowadzanie uczniów w świat chemii

Optymalny podział treści nauczania na klasy 7 i 8 umożliwia pełną realizację materiału przy siatce godzin 2 + 2, przy zachowaniu dbałości o jakość nauczania.

Powtórzenie informacji o Tlenkach i wodorotlenkach na początku klasy 8, nie tylko pomaga w ich przypomnieniu przed realizacją Soli, ale też zapewnia komfort pracy i elastyczność tym nauczycielom, którzy chcą wprowadzić dział Tlenki i wodorotlenki w klasie 8.

Klasa 7

Klasa 8

1.       Substancje i ich przemiany

2.       Składniki powietrza i rodzaje przemian, jakim ulegają

3.       Atomy i cząsteczki

4.       Łączenie się atomów. Równania reakcji chemicznych

5.       Woda i roztwory wodne

6.       Tlenki i wodorotlenki

Powtórzenie treści z klasy 7. Tlenki i wodorotlenki – poznane związki chemiczne.

1.       Kwasy

2.       Sole

3.       Związki węgla z wodorem

4.       Pochodne węglowodorów

5.       Substancje o znaczeniu biologicznym