Każda klasa to grupa uczniów reprezentujących zróżnicowany poziom zdolności i kompetencji językowych. Jak zatem zorganizować pracę z tak różniącymi się od siebie uczniami?
Mrs Poppy radzi:
Angielski to (nowa) podstawa! Czyli jak się nie dać zmianom?
Spotkanie czwarte: mixed ability group – jak MAGicznie pracować z grupą zróżnicowaną pod względem poziomu i umiejętności językowych?
Zapewne każdy z nas zdaje sobie sprawę, że nie znajdziemy jednej recepty i złotego środka, metody czy typu zadania, które sprawiłyby, że wszyscy uczniowie zrozumieją i zapamiętają daną partię materiału tak samo… Najlepiej idealnie.
Każda klasa to grupa uczniów reprezentujących zróżnicowany poziom zdolności i kompetencji językowych. Mogą znaleźć się w niej dzieci, które nieustannie borykają się z nauką angielskiego, ale też uczniowie uzdolnieni, którzy doskonale radzą sobie z materiałem, bo uczęszczają na zajęcia dodatkowe. To od nas, nauczycieli, będzie zależało, jak pokierujemy procesem nauczania i jakich sposobów i narzędzi użyjemy, aby wyrównywać poziom znajomości języka w grupie. Zakładając, że „równamy” w górę, aby osiągnąć założony w podstawie programowej poziom, jednocześnie nie zapominając o pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi.
Niezwykle ważnym zagadnieniem będzie tu diagnoza, uważna obserwacja, życzliwe nastawienie, dobór odpowiednich treści i metod. Każde dziecko posiada swoją własną, inną zdolność uczenia się języka. W dużych liczebnie grupach w publicznych szkołach podstawowych nauczyciel może spotkać od kilku do kilkunastu uczniów z tzw. specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE, ang. special educational needs, SEN). Co ciekawe, określenie to odnosi się zarówno do uczniów z trudnościami w nauce, jak i do tych szczególnie uzdolnionych.
Zanim zastanowimy się nad sposobami pracy z uczniami słabszymi i zdolnymi w jednej grupie, wymieńmy bardzo ważne czynniki wpływające na efektywne uczenie się w obydwóch przypadkach. Jednocześnie zaznaczając, że lista ta jest otwarta, zachęcam do zastanowienia się, co moglibyście do niej dopisać na podstawie własnego doświadczenia:
- motywacja i aktywizacja ucznia
- odpowiednie techniki i metody pracy
- przyjazna atmosfera, życzliwość
- sukces – poczucie satysfakcji z osiągniętych efektów
- wszechstronne zaangażowanie i współpraca w grupie
- czas
- bazowanie na dotychczasowej wiedzy i umiejętnościach uczniów
- odpowiedni dobór i wykorzystanie materiałów dodatkowych.
Nowa podstawa programowa dokładnie określa poziomy, które powinni osiągnąć uczniowie na końcu każdego etapu edukacyjnego. I tak:
- po klasie II – A1
- po klasie VIII
- A2+ (umiejętności produktywne – mówienie i pisanie)
- B1 (umiejętności receptywne – słuchanie i czytanie).
Jak zatem zorganizować pracę w grupie z uczniami reprezentującymi różne stopnie kompetencji i poziomu języka? Różnice te wynikają przecież m.in. z indywidualnego profilu poznawczego ucznia – umiejętności koncentracji uwagi, pamięci czy spostrzegawczości. Jest to też efekt osobowości dziecka i tego, w jaki sposób lubi i umie się uczyć – jedno jest otwarte, ruchliwe i komunikatywne, drugie zaś ciche i introwertyczne. Ważną rolę odgrywa tu także rozwój społeczny czy tło kulturowe.
Z pomocą przy nauczaniu grup mieszanych pod względem poziomu przychodzą nam strategie, które znajdziemy na kartach poszczególnych poziomów nowej serii podręczników: Hello, Junior i Teen Explorer wydawnictwa Nowa Era. Autorzy przygotowali wiele różnorodnych środków dydaktycznych – podręcznik, zeszyt ćwiczeń oraz Bank Pomysłów do każdego poziomu serii. Są to dodatkowe ćwiczenia zintegrowane z podręcznikiem przeznaczone dla uczniów o różnych potrzebach edukacyjnych, czyli:
- proste ćwiczenia grafomotoryczne
- zadania utrwalające słownictwo i zwroty
- zadania o podwyższonym stopniu trudności
- prace domowe dla indywidualistów
- ćwiczenia utrwalające dla uczniów wolniej pracujących
- zestaw 56 gier komunikacyjnych dla każdego poziomu
- quizy leksykalno-gramatyczne
- dodatkowe zadania dla tzw. fast-finishers.
PRZYKŁADY zadań: Special Needs, Consolidation, Extension
Ważne, aby nauczyciel – świadomy różnic istniejących w danej grupie – chciał i potrafił zastosować kształcenie wielopoziomowe, które pomoże mu efektywnie pracować zarówno z uczniem bardzo słabym, przeciętnym, jak i zdolnym. Na co zwrócić szczególną uwagę?
- Organizacja pracy:
- jeśli zakładamy, że w danym dniu uczniowie będą realizować różne cele – warto podzielić ich na grupy jednorodne pod względem zaawansowania i zdolności (zdolni pracują ze zdolnymi, słabsi w swoim gronie) i przygotować odpowiednie zadania. To umacnia koncentrację oraz pozytywną motywację, indywidualizuje pracę, daje możliwość rzeczowej oceny efektów pracy,
- jeśli pracujemy nad rozwiązaniem wspólnego problemu – dobrze zastosować grupy/pary mieszane (np. uczeń słabszy i zdolny) – wtedy każde dziecko ma szansę wykazać się aktywnością adekwatną do swoich możliwości.
- Organizacja przestrzeni – uczniów słabszych można posadzić bliżej nauczyciela – aby nadzorować ich pracę i pomóc w razie potrzeby; lepiej widzą też tablicę.
- Tempo pracy – za szybko – frustracja, za wolno – nuda! Tu potrzebna jest dobra obserwacja i diagnoza, znajomość potrzeb naszych uczniów. Niestety zazwyczaj więcej czasu i uwagi (z przyczyn oczywistych) poświęcamy tym, którzy mają problemy. Aby utrzymać zaangażowanie zdolnych uczniów i nie dopuścić do znużenia – należy mieć w zapasie kilka ćwiczeń dodatkowych (patrz np. Bank Pomysłów).
- Personalizacja – dobrze, by podstawą zadań były informacje znane uczniom, które pozwolą na osobiste odniesienia, wtedy każdy z nich, niezależnie od poziomu, ma coś do przekazania.
- Autonomia ucznia – pozwólmy silniejszym uczniom przejąć czasami kontrolowaną rolę lidera, prowadzić dyskusję czy być przez moment nauczycielem; pozwólmy wykazać się dzieciom słabszym – słuchając ich potrzeb i szukając mocnych stron.
- Praca projektowa – wspaniale rozwija współpracę w grupie, uczniowie zdolniejsi pomagają słabszym, działania projektowe mogą odbywać się też w grupach jednorodnych pod względem zaawansowania i zdolności – należy wtedy odpowiednio dobierać polecenia i zadania. Ponadto zachęcam do zapoznania się z wpisem poświęconym pracy metodą projektu: Spotkanie I-sze: Projekt edukacyjny – Moja miłość!
- Dyplomatyczne podejście i empatia – zawsze nieodzowne podczas pracy z dziećmi, sprawdzają się zwłaszcza przy grupach mieszanych pod względem umiejętności językowych. Unikajmy stawiania słabszych uczniów w centrum uwagi, szczególnie przy wprowadzaniu nowego materiału, gdy dziecko czuje się niepewnie i nie miało okazji przećwiczyć struktur. W zamian zastosujmy np. powtarzanie chórem.
W naszej MAGicznej pracy z mixed ability groups niech pomocnym złotym środkiem będzie taki dobór zadań językowych, aby ci słabsi oraz bardziej uzdolnieni uczniowie mieli możliwość przeżycia sukcesu, poczucia sprawczości i spełnienia. Najbardziej konstruktywnym czynnikiem jest tutaj rozwijanie aspiracji i ambicji naszych klasowych dzieci.
Zobacz 4 odcinek Mrs Poppy radzi: Specjalne potrzeby edukacyjne!
MRS POPPY, CZYLI KIM JEST JUSTYNA MAK?
Nauczycielka, trener i coach językowy; zafascynowana narzędziami, które usprawniają proces nauczania/uczenia się i świadomie wspierają w rozwoju; autorka innowacji pedagogicznych oraz szkolna koordynatorka wielu TIK-owych projektów i programów.
