Jak efektywnie współpracować z rodzicami?

Fot. Getty Images

Niemal każdy dyrektor szkoły, wychowawca klasy czy nauczyciel zastanawiał się, jak efektywnie współpracować z rodzicami. Staramy się ich pozyskać i zachęcić do wspólnych działań na rzecz konkretnego ucznia i społeczności szkolnej.

Współpraca z rodzicami w szkole


Gdy mowa o efektywnej współpracy z rodzicami w szkole, warto poszukać odpowiedzi na kilka pytań:

  1. Po co chcę współpracować?
  2. Jaką rolę odgrywam w tej współpracy?
  3. Co chcę osiągnąć?
  4. Po czym poznam, że moja współpraca z rodzicami jest efektywna?

Odpowiedzi na te pytania pozwolą nam wyłonić obszary współpracy i określić ich zakres, np.:

  • Chcę tylko wypełnić nałożony na mnie prawny obowiązek.
  • Działania, które do tej pory podejmowałem(-am), okazały się nieskuteczne – rodzice angażują się w życie szkoły w niewystarczającym stopniu.
  • Zależy mi na uzyskaniu efektów w pracy dydaktycznej, wychowawczej czy terapeutycznej uczniów, a rodzice mogą mi w tym pomóc poprzez udzielanie informacji o uczniu czy wspieranie w działaniach.
  • Chcę współtworzyć w szkole nową jakość, w której uczniowie, rodzice i nauczyciele będą wspólnie podejmować decyzje związane ze szkołą.

Jeśli dotychczasowe sposoby na efektywną współpracę z rodzicami w szkole okazały się mało skuteczne, być może potrzebna będzie głębsza refleksja – kim jestem dla rodzica, w jakiej roli się stawiam, jak się z nim komunikuję, jak dotychczas przebiegała moja współpraca z rodzicami, co może rodziców do niej zniechęcać.

Czy jestem osobą, która np.:

  • prowadzi spotkania w sposób zaplanowany i celowy,
  • określiła zasady współpracy,
  • wyznaczyła swoje granice,
  • mówi językiem zrozumiałym dla rodzica, potrafi przekazywać rodzicom trudne dla nich informacje,
  • uznaje rodzica za eksperta, który zna swoje dziecko,
  • zna rodzica i wie, w którym momencie życia on się znajduje, zwłaszcza jeśli jego dziecko ma różnorodne potrzeby edukacyjne czy rozwojowe,
  • ma poczucie własnych kompetencji.


    baner_570x210 1 wersja 2.jpg

Zasady współpracy z rodzicami


Warto wspólnie określić zasady współpracy z rodzicami, np. podczas spotkania z wychowawcą klasy lub podczas indywidualnego spotkania nauczyciela z rodzicem. Należy pamiętać, by zasady:

  • uwzględniały zarówno prawa, jak i obowiązki obydwu stron,
  • zostały zaakceptowane przez wszystkich, których dotyczą,
  • były przestrzegane przez wszystkich,
  • podlegały ewaluacji i ewentualnym modyfikacjom w trakcie obowiązywania.

Każda dobra współpraca zaczyna się od efektywnej komunikacji, a w niej ważne są:

  • dialog,
  • jasne zasady,
  • umiejętność słuchania,
  • wyznaczanie granic,
  • wzajemny szacunek,
  • zaufanie,
  • partnerstwo.

Na czym polega dobra współpraca szkoły z rodzicami?


Dobra współpraca nauczycieli z rodzicami jest jak sprawnie działająca maszyna (poziom szkoły lub klasy). Każda jej część ma określoną funkcję do spełnienia (poziom jednostki) i działa według ustalonych zasad. Na płaszczyźnie nauczyciel/terapeuta–rodzic czy rodzice–szkoła warto określić zakres, w którym rodzice będą wiedzieli, jakie role odgrywają, oraz wypracować wspólnie (np. podczas spotkań warsztatowych) standardy współpracy w obszarach:

  • informowania

    • kto, kogo i o czym informuje (np. rodzice o nieobecności dziecka, nauczyciele o osiągnięciach edukacyjnych),
    • w jaki sposób jest przekazana informacja (ustnie czy pisemnie),
    • w którym miejscu jest zamieszczona (np. dziennik elektroniczny, tablica informacyjna w szkole),
    • jakimi kanałami jest rozpowszechniana (np. dziennik elektroniczny, wiadomości e-mail, SMS-y),
    • jakim językiem jest pisana/wypowiadana – tu warto zadbać o język zrozumiały dla wszystkich, bez zbędnych specjalistycznych wyrażeń,
    • w jakim czasie jest upubliczniona i jaki ma termin obowiązywania (podawanie informacji odpowiednio wcześniej, by każdy mógł się z nią zapoznać);
  • konsultowania

    • czego dotyczą konsultacje (np. planowanych form wsparcia ucznia),
    • w jakiej formie się odbywają (np. systematyczne spotkania, rodzic w roli eksperta w sprawach swojego dziecka),
    • co zostanie wypracowane (np. plan pracy z uczniem);
  • współdecydowania

    • czego dotyczą decyzje (np. dokąd uczniowie pojadą na wycieczkę),
    • jakie były przyjęte kryteria wyboru rozwiązania,
    • w jaki sposób ogół ma być poinformowany o wspólnie wypracowanych decyzjach,
    • w jaki sposób ustalenia zostaną upublicznione;
  • decydowania

    • w jakim obszarze decyduje nauczyciel, a w jakim rodzic (określony zakres kompetencji),
    • w jaki sposób i w jakim terminie nauczyciele i rodzice poinformują o swoich decyzjach.

Formy współpracy nauczyciela z rodzicami


Podczas planowania działań podnoszących efektywność współpracy z rodzicami warto zapytać rodziców, którymi formami są zainteresowani. Ich niewielkie zaangażowanie w życie klasy nie musi wynikać z niechęci do szkoły, lecz może być spowodowane np. przeciążeniem obowiązkami zawodowymi, odpowiedzialnością za opiekę nad dzieckiem wymagającym dodatkowego wsparcia terapeutycznego czy po prostu zwykłym zmęczeniem. Warto też uznać, że rodzice są ekspertami w sprawach swojego dziecka i to oni ponoszą odpowiedzialność za jego wychowanie i opiekę nad nim.

Odpowiednio dobrana forma współpracy nauczyciela z rodzicami, poparta diagnozą potrzeb rodziców, pozwoli skuteczniej angażować ich w nasze działania. Można to zrobić w formie ankiety zbiorowej i zapytać rodziców, którymi formami są najbardziej zainteresowani:

  • udział w spotkaniach ogólnych szkoły, połączonych z wykładem, warsztatami (tu warto spytać, jaki temat rodziców najbardziej interesuje),
  • udział w zajęciach otwartych prowadzonych przez nauczycieli, terapeutów,
  • udział w spotkaniach tematycznych związanych np. z przezwyciężaniem problemów wychowawczych, edukacyjnych czy terapeutycznych,
  • udział w okolicznościowych spotkaniach klasowych,
  • udział w grupie wsparcia dla rodziców zorganizowanej na terenie szkoły,
  • wsparcie w doposażeniu pomieszczenia klasowego w sprzęt, pomoce dydaktyczne,
  • zaangażowanie w działalność rady rodziców,
  • udział w reprezentowaniu szkoły na zewnątrz,
  • udział w spotkaniach dotyczących działań podejmowanych wobec swojego dziecka,
  • konsultacje indywidualne.

Przykłady działań wpływających na efektywną współpracę z rodzicami

  • Zaproszenie na spotkanie z rodzicami (mile widziana pisemna forma zaproszenia), z określeniem czasu trwania spotkania i podejmowanych tematów.
  • Przyjazna sala spotkań z rodzicami (klasowa i indywidualna), np.:

    • miejsce do powieszenia odzieży,
    • woda/herbata/kawa do picia, słodki poczęstunek,
    • ławki ustawione w literę „U” lub w krąg,
    • czas na dyskusję i wzajemne wysłuchanie się,
    • przyjście nauczyciela przed rodzicami, by ich powitać,
    • ustalenie zasad spotkania,
    • przestrzeganie czasu jego trwania,
    • przekazywanie ważnych informacji na spotkaniach z wychowawcą w formie pisemnej.
  • Spotkania z wychowawcą prowadzone aktywizującymi metodami pracy.
  • Rozmowy indywidualne po wcześniejszym wyznaczeniu terminu i miejsca (tu ważne jest wyznaczenie granicy przez nauczyciela, np. spotykamy się w określonym dniu tygodnia o określonej godzinie, odbieramy telefony do godziny 18.00 itp.).
  • Wizyty w domach uczniów (by poznać środowisko ucznia, porozmawiać z rodzicami w bezpiecznym dla nich otoczeniu) – mogą mieć formę wycieczek klasowych, rajdów itp.
  • Integracja rodziców w klasie na początku roku szkolnego (nie podczas spotkania z rodzicami, ale poza szkołą, w dogodnym dla wszystkich czasie).
  • Zaproszenia na uroczystości szkolne (w roli gościa, organizatora, występującego).
  • Angażowanie w przygotowanie spotkań okolicznościowych w klasie lub w szkole (można przygotować coś wspólnie dzień wcześniej).
  • Utworzenie zamkniętej grupy w portalu społecznościowym i zamieszczanie zdjęć, wpisów z życia klasy.
  • Zbieranie informacji zwrotnych od rodziców na temat podejmowanych przez nauczyciela działań, np. sposobu prowadzenia przez nauczyciela spotkań klasowych (jak się czują podczas pracy metodami aktywnymi), komunikacji z rodzicami (czy jest jasna, czytelna czy dociera do wszystkich); pytanie o ich odczucia i oczekiwania.

    baner_570x210 2 wersja 2.jpg

Jakie efekty dla szkoły przynosi współpraca z rodzicami?

  • Szkoła otrzymuje zaplanowane i celowe wsparcie ucznia w osiąganiu pełni jego rozwoju.
  • Rodzice czynnie uczestniczą w podejmowaniu decyzji związanych z organizacją i pracą szkoły.
  • Szkoła może wspomagać rodziców w pełnieniu przez nich funkcji wychowawczych i opiekuńczych.
  • Szkoła może efektywniej współpracować z osobami, instytucjami i organizacjami ze swojego otoczenia (np. gdy rodzice są członkami stowarzyszeń, organizacji).
  • Wypracowane zostają zasady komunikacji i wymiany informacji między poszczególnymi organami szkoły.

Jak efektywnie współpracować z rodzicami? Zależy to od wielu czynników. Czasem, pomimo wielu naszych starań, zakładane rezultaty są odległe od zakładanych. Warto zaakceptować to, że nie wszyscy rodzice będą z nami współpracować w zakładanym przez nas wymiarze. Jeśli jesteśmy przekonani o celowości naszych działań opartych na zdiagnozowanych potrzebach rodziców, to być może na efekty trzeba jeszcze trochę poczekać.