Cyberprzemoc – szkolne wyzwanie

Rosnąca rola internetu w życiu młodych ludzi (i nie tylko) zmusza do refleksji nad potrzebami zaspokajanymi przez nich w wirtualnym świecie oraz związanymi z tym zagrożeniami. Współcześni uczniowie – cyfrowi tubylcy – jeszcze przed pandemią spotykali się za pośrednictwem różnorodnych mediów społecznościowych, gdzie pragnęli zaspokoić potrzeby poczucia przynależności czy akceptacji. Czas nauki zdalnej sprzyjał wzmocnieniu tych nawyków. Niestety, obok pozytywnego wpływu nowych technologii możemy zaobserwować nasilające się niepożądane zjawiska. Wśród nich jest cyberprzemoc. Jak o niej rozmawiać ze swoimi uczniami? Jak jej zapobiegać? Jak reagować w sytuacjach, gdy stanie się ona udziałem społeczności klasowych, szkolnych?

Cyfrowi tubylcy i cyfrowi imigranci

W czasach pandemii i zdalnego nauczania wiemy już, że internet i występujące w nim zagrożenia to temat, z którym będziemy się mierzyć coraz częściej. Smartphony na pewno są dziś częściej brane do ręki niż książki, wymarzony zawód to sławny youtuber, a do najczęściej używanych aplikacji należą Facebook, SnapChat, Instagram czy TikTok.

Marc Prensky, amerykański pisarz i działacz edukacyjny, dokonał podziału na cyfrowych tubylców (dzieci, nastolatków) i cyfrowych imigrantów (dorosłych). Coraz częśćiej niestety zauważamy dystans między tymi grupami.

Cyfrowy tubylec to przedstawiciel generacji urodzonej w wieku internetu, niepamiętającej czasów, gdy go nie było. Jest to więc cała populacja dzisiejszych uczniów, którzy przez większość swojego życia są otoczeni komputerami czy smartfonami.

Są to ludzie przyzwyczajeni do ogólnodostępnej informacji. Wujek Google zawsze im towarzyszy, gdy czegoś potrzebują lub gdy czegoś nie wiedzą, a Ciocia Wikipedia – jak się wydaje – na zawsze zdeklasowała PWN-owskie encyklopedie. Cyfrowi tubylcy przedkładają obraz i dźwięk nad tekst (memy i filmiki na YouTubie są dla nich atrakcyjniejsze niż słowo pisane). Cechuje ich nawyk częstego przerzucania uwagi z jednego kanału komunikacyjnego do drugiego czy z aktywności na aktywność. Mają trudności w koncentracji uwagi na jednej rzeczy (są przyzwyczajeni do wielu różnorodnych bodźców) i oczekują szybkiej gratyfikacji i informacji zwrotnej, najlepiej tu i teraz (są w stanie usunąć zdjęcie, gdy w zbyt krótkim czasie zdobyło za mało lajków!).

Całkiem inaczej rzecz się ma z ich rodzicami, wychowawcami i nauczycielami – dorosłymi reprezentującymi tzw. cyfrowych imigrantów. Dorośli zaadaptowali się (lub próbują się zaadaptować) do nowych warunków, nowego języka i nowych realiów, które wkroczyły wraz z pojawieniem się internetu i postępem technologicznym. Są oni przedstawicielami pokolenia ukształtowanego w realiach, w których znacznie większą rolę odgrywały teksty pisane (książki, podręczniki, encyklopedie). Cyfrowi imigranci są cierpliwi, nie mają problemu z odraczaniem gratyfikacji.

Tak więc cyfrowi imigranci „uczą się” internetu, natomiast dla cyfrowych tubylców stanowi on naturalne środowisko.


Potrzeby młodzieży zaspokajane w wirtualnym świecie

Młodzież spotyka się za pośrednictwem różnych portali społecznościowych, wykorzystuje różnego rodzaju aplikacje służące do komunikacji, by zaspokoić swoje potrzeby. Warto zastanowić się, jakie to potrzeby i dlaczego są zaspokajane w internecie.

Warto przeczytać:
Prensky, M., Digital Natives, Digital Immigrants, „On the Horizon” 2001, vol. 9, no. 5. Pobrane z:
https://www.marcprensky.com/writing/Prensky%20-%20Digital%20Natives,%20Digital%20Immigrants%20-%20Part1.pdf (data dostępu: 13.06.2021).


Potrzeba przynależności

Poczucie przynależności odgrywa ogromną rolę w prawidłowym rozwoju adolescenta. Nawiązanie relacji z rówieśnikami wiąże się z budowaniem pozytywnej samooceny, a także wspiera regulację emocji i zachowań. W czasie pandemii zauważono zerwane przyjaźnie, izolację i rozluźnienie kontaktów międzyludzkich. Potrzeba przynależności była realizowana więc w znacznym stopniu w internecie za pomocą mediów społecznościowych, np.: Discorda, Instagrama, Messengera, a także za pomocą gier online.

Wyniki badania Zdalne nauczanie a adaptacja do warunków społecznych podczas epidemii koronawirusa mówią o tym, że „połowa badanych uczniów wskazywała, że przed pandemią relacje z kolegami/koleżankami z klasy były lepsze”, ale 39% młodzieży twierdzi, że ich relacje nie uległy zmianie przez pandemię. Okazuje się, że w momencie zaistnienia komunikacji zapośredniczonej, relacje przez nią nawiązane nie są udawane – są jak najbardziej realne.

A co się dzieje, jeśli uczniowie są wykluczeni z wirtualnego kręgu znajomych? Mowa tutaj o ryzyku ostracyzmu społecznego, który objawia się usunięciem danej osoby np. z grupowej konwersacji na Messengerze czy z serwerów Discorda. Zjawisko to może się wydawać niegroźne, jednak ze względu na ogromną potrzebę przynależności do grupy w wieku adolescencyjnym dla wielu okazuje się nie do zniesienia i prowadzi do różnego rodzaju zaburzeń emocjonalnych czy stanów depresyjnych.

Warto przeczytać:
Ptaszek G., Stunża G.D., Pyżalski J., Dębski M., Bigaj M., Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami?, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2020. Pobrane z: https://zdalnenauczanie.org/wp-content/uploads/2020/10/ZDALNA-EDUKACJA_FINAL.pdf (data dostępu: 13.06.2021).


Potrzeba akceptacji

Social media są najczęściej tym miejscem, gdzie młodzież szuka odpowiedzi na realizację swojej potrzeby akceptacji. Szuka odpowiedzi na pytania: czy jestem lubiany(-a), czy jestem ważny(-a), czy jestem istotny(-a).

Zdjęcia zamieszczane w sieci aktywują w nas proces porównania społecznego, w którym rówieśnicy stanowią punkt odniesienia. Niestety ten punkt odniesienia najczęściej jest wyimaginowany, nieprawdziwy, zniekształcony. Młodzież bardzo często nie zdaje sobie sprawy z tego, że w internecie ludzie chwalą się tylko tym, czym – jak sądzą – warto się chwalić. Mało kto dzieli się swoimi słabościami i problemami. Widzimy zawsze wycinek rzeczywistości. Zatem gdy porównujemy się do kogoś, kogo znamy tylko w internecie, bierzemy udział w walce, która jest z góry przegrana.

To często przez wzgląd na wagę tej potrzeby kamerki pozostawały w naszych klasach wyłączone – uczniowie bali się, że ktoś zobaczy, jak mieszkają, co mają w domu, lub że ktoś zrobi im zdjęcie.

Dlatego tak istotne są warsztaty dla młodzieży związane z poznawaniem swoich mocnych stron i wspieraniem poczucia własnej wartości, co skutkuje wyższym poziomem odczuwanego szczęścia, pozwala lepiej sobie radzić ze zmianami i stresem, a także zwiększa zaangażowanie i motywację wewnętrzną.

Warto przeczytać:


Potrzeba bezpieczeństwa

Pandemia mocno zachwiała poczuciem bezpieczeństwa i nie pozostała bez wpływu na funkcjonowanie młodego człowieka. System rodzinny, relacje rówieśnicze, a także środowisko szkolne – to wszystko uległo ogromnym zmianom w tym samym czasie. Pojawiły się lęk, dezorganizacja dotychczasowego życia i ogromna niepewność dotycząca naszej przyszłości.

Lęk zmniejsza się, jeśli odzyskujemy poczucie kontroli. Jeżeli czujemy, że nie bardzo mamy wpływ na cokolwiek – wtedy lęk w nas się nasila. Jak więc wzmocnić naszych uczniów? Trzeba stworzyć im możliwość odzyskania kontroli. Warto angażować uczniów w ustalanie nowych reguł obowiązujących w popandemicznej szkole, zadawać im pytania i uważnie słuchać odpowiedzi, diagnozować ich nastroje i odpowiadać na ich potrzeby. Przygotujmy się także na to, że być może zostaną nam (pedagogom, nauczycielom, psychologom) zadane trudne pytania, których młodzież nie mogła zadać w domu. Te pytania być może będą dotyczyły delikatnych i drażliwych kwestii.

Warto przeczytać:

  • Sapolsky R.M., Dlaczego zebry nie mają wrzodów? Psychofizjologia stresu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
  • Stążka-Gawrysiak A., Self-regulation. Szkolne wyzwania. Opowieści dla dzieci o tym jak działać, gdy emocje biorą górę, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2020.
  • Schanker S., Baker T., Self-reg. Mamania, Warszawa 2016.

Jak rozmawiać z uczniem o emocjach

Czasem nawet nam, dorosłym, trudno jest mówić o emocjach. Nie jesteśmy do tego przyzwyczajeni, ale rozmowa o trudnościach daje ulgę – reguluje nasze emocje, zmniejsza napięcie i stres.

Łatwiej jest zacząć rozmowę, jeśli użyjemy narzędzi, za którymi możemy się schować. Takimi pomocami mogą być karty projekcyjne, np. Dixit, Karty Milowe albo drzewo projekcyjne Blob Tree (aut. Pip Wilson). Warto także wykorzystywać siłę bajkoterapii, która na przykładach ukazuje różne problemy i ich rozwiązania. Świat fikcyjny pomaga w zrozumieniu świata realnego, uwalnia od trudnych doświadczeń. Bajki ułatwiają rozmowę o trudnych sytuacjach, uczą wzorców zachowań i pomagają regulować emocje.


Wskazówki do rozmowy:
  • Przygotuj się do rozmowy – wycisz emocje, dowiedz się jak najwięcej na dany temat (możesz w tym celu zadzwonić do specjalistów pod numer: 800 100 100 albo do wrocławskiej Cyberporadni, w każdą środę w godzinach 16:00–18:00, pod numer: 538 579 519).
  • Przemyśl strategię rozmowy – unikaj oceniania, zadawaj dużo pytań, wysłuchaj z wykorzystaniem metod aktywnego słuchania. Przy rozmowie o trudnych emocjach przydatny będzie proces kontenerowania, czyli pomieszczenia dziecięcych emocji poprzez zrozumienie, przyjęcie i akceptację jego potrzeb, a także pomoc w poradzeniu sobie z nimi. Opiekun, rodzic bądź wychowawca towarzyszy dziecku w przeżywaniu przez nie silnych emocji i konfrontuje się z nimi, nadaje im prostsze znaczenie w zrozumiałym dla dziecka języku. Proces kontenerowania uczuć przyda się zawsze wtedy, gdy dziecko będzie przeżywało trudną dla niego emocjonalnie sytuację, której często nie rozumie (np. kiedy komuś dzieje się krzywda). Warto wtedy być obok dziecka, przyjąć jego emocje i je nazwać, np.: „widzę, że jesteś zdenerwowany(-a)”. Dopiero po uspokojeniu można wspólnie wypracować rozwiązania.
  • Odpowiedzcie sobie wspólnie na pytania dotyczące tematu. To lepsze niż usiłowanie natychmiastowego rozwiązania problemów albo dawanie dobrych rad. Możesz skorzystać z takich pytań jak: „Dlaczego? Co tobą kierowało/kieruje?”, „Dlaczego ta aplikacja podoba się twoim kolegom/koleżankom?”, „Jak chciał(a)byś abym ci pomógł/pomogła?”, „Jak się z tym czujesz?”.
  • Poszukaj razem z uczniami informacji na temat problemu z którym się borykacie. Przykład: klasa ogląda walki Fame MMA, co może potęgować agresję wśród uczniów. Co to jest i czemu jest tak popularne wśród młodzieży? Można wykorzystać do tego lekcję wychowawczą: jedna grupa szuka plusów oglądania takich zawodów, druga – minusów, a wychowawca moderuje dyskusją.
  • Wspieraj uczniów w nauce asertywności i krytycznego myślenia. Pomocne mogą być materiały Treningu Umiejętności Społecznych (dostępne darmowe scenariusze zajęć udostępnia np. Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży: https://pcyf.org.pl/programy/realizowane/trening_umiejetnosci_spolecznych/pobierz, dostęp: 13.06.2021).
  • Uzgodnij z uczniami klasowe zasady korzystania z nowych technologii, zachęć rodziców do tego, aby to samo zrobili w domu. Spisane wspólnie „Ustalenia naszej klasy” mogą być punktem wyjścia do rozmów na tematy związane z cyberbezpieczeństwem. Ważne jest, aby wspólnie powracać do wcześniej spisanych zasad i je uaktualniać wraz z rozwojem technologii, np. w momencie pojawienia się nowych narzędzi, aplikacji czy zagrożeń. Warto włączyć w kodeks postępowania także zasady anty(cyber)przemocowe.

Warto przeczytać:
Jak postępować w przypadku (cyber)przemocy? https://www.saferinternet.pl/pliki/publikacje/Jak%20post%C4%99powa%C4%87%20w%20cyberprzemocy.pdf (dostęp: 13.06.2021).


Czym jest cyberprzemoc?

Wraz z rosnącą rolą internetu w życiu młodych ludzi obserwujemy nasilające się zjawisko cyberprzemocy.

Pojęcie cyberprzemocy (ang. cyberbullying – cybernękanie przez rówieśników) nie jest do końca jasne, istnieją luki i sprzeczności definicyjne, głównie z powodu nieustannego rozwoju internetu, a co za tym idzie – rozbudowywania terminologii związanej z cyberprzemocą. W Polsce rozpowszechniono rozumienie terminu cyberprzemoc w znaczeniu przemocy rówieśniczej w sieci z wykorzystaniem nowych mediów, głównie za pośrednictwem internetu i telefonów komórkowych.

Działania, które mogą zawierać się w tej definicji, to np. publikowanie ośmieszających treści wizualnych (filmów, zdjęć) i słownych (upokarzające, wulgarne komentarze), włamywanie się na czyjeś konta mailowe albo na konta w serwisach społecznościowych. To także wszelkie formy nękania, straszenia, obrażania, podszywania się oraz publikowania i rozsyłania ośmieszających, niebezpiecznych informacji.

Zjawisko przemocy rówieśniczej, także tej w sieci, charakteryzuje się trzema głównymi cechami:

  • intencjonalnością,
  • powtarzalnością,
  • nierównowagą sił.

Intencjonalność jako cecha zjawiska przemocy oznacza, że sprawca działał z zamiarem popełnienia czynu agresywnego wobec ofiary. Za działaniem stały chęci zranienia kogoś, zrobienia przykrości. W zjawisku cyberprzemocy pojęcie intencjonalności jest rozmyte – czasem sprawca nie jest świadom szkodliwości swojego czynu ze względu na tzw. efekt kabiny pilota (brak bezpośredniego kontaktu sprawcy z osobą doświadczającą przemocy powoduje, że nie widzi on jej cierpienia, dehumanizuje ją). Widoczny jest także efekt rozhamowania – dopiero po czasie sprawca zdaje sobie sprawę z tego, co się stało.

Powtarzalność jest drugą z kluczowych cech charakteryzujących przemoc.

Objawia się ona tym, że sprawca wielokrotnie wyrządza krzywdę upatrzonej ofierze.

W przypadku cyberprzemocy takie sytuacje również się zdarzają. Dochodzi jednak

nowy aspekt związany bezpośrednio z internetem. Za sprawą nowych technologii

przemoc stała się łatwa do kopiowania, udostępniania, przesyłania dalej. Często przywoływanym przykładem jest sytuacja, w której ktoś się potyka i upada na szkolnej stołówce. Jakiś czas temu ten incydent, pomimo złośliwych uśmiechów rówieśników, szybko poszedłby w niepamięć, dziś jednak z łatwością może zostać nagrany telefonem komórkowym i opublikowany w internecie, gdzie pozostanie już prawdopodobnie na zawsze. Ten problem został znakomicie zwizualizowany na zdjęciu kampanii UNICEF Chile „One shot is enough” (tłum.: jeden strzał wystarczy), gdzie sprawcy cyberprzemocy stoją z wycelowanymi smartfonami w taki sposób, jakby trzymali broń.

Cechą, która wyróżnia przemoc, jest także nierównowaga sił. W sytuacji przemocy sprawcę bądź sprawców postrzega się jako silniejszych (fizycznie, psychicznie lub liczbowo) od osoby doświadczającej przemocy. Nowe media dodają temu zupełnie nowy wymiar. Internet daje przestrzeń dla nieograniczonej i niewidzialnej publiczności, która jest (pozornie) anonimowa i często wspiera sprawcę lajkami czy komentarzami lub pozostaje bierna.

Warto przeczytać:

  • Pyżalski J., Agresja elektroniczna dzieci i młodzieży – różne wymiary zjawiska. „Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”, 2009, nr 8 (1), s. 12–26.
  • Pyżalski J., Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012.
  • Kampania UNICEF Chile „One shot is enough”: https://campaignsoftheworld.com/print/unicef-one-shot-is-enough/ (dostęp: 13.06.2021).

Działania profilaktyczne – ważna rola świadków

Aby przeciwdziałać cyberprzemocy, nie wystarczy działać interwencyjnie w momencie jej wystąpienia. Przede wszystkim warto postawić na działania profilaktyczne (np. warsztaty psychoedukacyjne). Kluczową rolę dla poprawy sytuacji w klasie, w której podejrzewamy cyberprzemoc, odgrywają świadkowie, czyli rówieśnicy osób doświadczających tej przemocy. To oni, wraz ze sprawcami i ofiarami, są w grupach i konwersacjach stworzonych online (np. na Discordzie lub Messengerze) i w bierny bądź aktywny sposób uczestniczą w akcie przemocy. Czasem po prostu czytają pojawiające się tam treści, ale nierzadko także je komentują bądź lajkują, przez co nieświadomie dają wsparcie społeczne sprawcy, a czasem do tego sprawcy dołączają.

Dlatego celem działań profilaktycznych powinna być zmiana perspektywy u świadków. Warto wyposażyć świadków w moc albo w świadomość mocy zmieniania losu swoich rówieśników poprzez nieinwazyjne dla siebie samych działania (np. poprzez anonimowe zgłoszenie aktu przemocy pedagogowi w szkole albo poprzez krótką informację dla osoby doświadczającej przemocy: „nie jesteś sam(-a), ja tak o tobie nie myślę”).

Dlaczego nieinwazyjne? Ponieważ uczniowie obserwują (choć często odwracają wzrok) i nie reagują. Brak reakcji wiąże się z poczuciem strachu przed tym, że sami staną się ofiarą, oraz z poczuciem odrzucenia przez grupę rówieśniczą (potrzeba przynależności do grupy). Warsztaty i działania profilaktyczne mają trafić właśnie do nich i sprawić, by poszerzyli swoją perspektywę i spojrzeli na akt przemocy oczami osoby, która jej doświadcza.

Z rolą świadków łączy się także efekt gapia (ang. bystander effect). Występuje on, gdy obecność innych ludzi zniechęca osobę do interwencji w sytuacji awaryjnej. Im więcej osób jest postronnymi świadkami, tym istnieje mniejsze prawdopodobieństwo, że jedna z nich udzieli pomocy osobie w niebezpieczeństwie. Ludzie są bardziej skłonni do działania w sytuacji kryzysowej, gdy nie ma innych świadków. Dlatego tak ważne są działania profilaktyczne w tym zakresie, aby pokazać świadkom, jak wielką mają moc w udzielaniu pomocy.

Świadkowie mogą stać się środowiskiem wspierającym dla osób doświadczających przemocy; środowiskiem które może jasno zakomunikować, że na przemoc się nie zgadza. Jeśli osoba doświadczająca przemocy poczuje to wsparcie rówieśnicze, poczuje, że nie jest sama, to mamy możliwość pracy na zasobach. Dlatego tak ważne są integracja klas i wypracowanie poczucia wspólnoty, która nie oznacza braku różnic, ale oznacza bycie razem w jednej klasie pomimo nich.

Warto przeczytać:
Program profilaktyczny dla szkół IMPACT (Interdyscyplinarny Model Przeciwdziałania Agresji i Cyberprzemocy Technologicznej) https://impact.fdds.pl/ (dostęp: 13.06.2021).


Udział szkoły w zapobieganiu cyberprzemocy

To, co najważniejsze i najprostsze, to zareagować. W jaki sposób? By zrobić to mądrze, potrzebne są procedury reagowania, uwzględniające dobro zarówno osoby doświadczającej przemocy, jak i świadków, od których często dowiadujemy się o tym akcie i którzy biernie bądź aktywnie uczestniczą w akcie przemocy. Pozostaje także kwestia reakcji wobec sprawcy cyberprzemocy. Jeśli sprawca jest nieznany, warto zaangażować policję lub sąd rodzinny. Gdy jest znany szkole, po dokładnej analizie aktu przemocy należy podjąć odpowiednie kroki (odwołując się do statutu szkoły, ale też do odpowiednich aktów prawnych). Warto zwrócić uwagę na zadośćuczynienie osobie doświadczającej przemocy przez sprawcę z aktywnym udziałem tego ostatniego.

Na pewno ogromną rolę będą odgrywać w szkole wychowawca, a także psycholog czy pedagog. Rozmowy dotyczące aktu przemocy, dotykające trudnych spraw należy prowadzić z ogromnym wyczuciem, zwracają uwagę na zaufanie, którym zostaliśmy obdarzeni. Ważną funkcję będzie pełnił także nauczyciel informatyki, który powinien mieć własną procedurę zabezpieczania dowodów oraz kontaktowania się z różnymi platformami społecznościowymi, np. w celu usunięcia szkodliwych treści. Istotna też będzie współpraca z rodzicami zarówno ofiar, jak i sprawców oraz świadków.

Niezastąpionym wsparciem jest praca w zespole (złożonym np. z dyrekcji, wychowawcy, psychologa, pedagoga, nauczyciela informatyki), w którym możemy liczyć na doświadczenie oraz wiedzę kolegów i koleżanek. W przypadku wątpliwości warto poszukać dodatkowych informacji, pytając specjalistów dostępnych pod numerem telefonu: 800 100 100.

Więcej informacji o telefonie wsparcia dla rodziców i nauczycieli: https://800100100.pl/ (dostęp: 13.06.2021).

Warto przeczytać:

 

Popularne wśród młodzieży platformy społecznościowe

Messenger – komunikator internetowy powiązany z platformą Facebooka. Dzieci i młodzież używają go do wysyłania wiadomości tekstowych, filmów oraz zdjęć. Popularne jest tworzenie grup klasowych na Messengerze. Użytkownicy mogą także komunikować się za pomocą połączeń telefonicznych, wiadomości głosowych bądź połączeń wideo.

 

 

TikTok – platforma społecznościowa służąca do udostępniania wideoklipów generowanych przez użytkowników. Mogą oni tworzyć i przesyłać filmy, a także przerabiać i przeglądać prace innych. Filmy na TikToku kojarzą się także z challengami (ang. wyzwanie), czyli wyzwaniami, w których kolejni użytkownicy wykonują tę samą czynność, nagrywając ją.

 

 

Instagram – platforma społecznościowa mogąca pochwalić się miliardem aktywnych użytkowników. Ich aktywność polega głównie na dodawaniu zdjęć i oznaczaniu ich tzw. hashtagami (#, krzyżykami), które są swoistymi etykietami danego zdjęcia i pozwalają łatwiej potem je wyszukać. Instagram jest platformą, na której często pojawiają się treści przerobione i upiększone (np. odpowiednimi filtrami do zdjęć). Obserwujący dany profil często są nazywani followersami. Oprócz dodawania zdjęć Instagram posiada opcję Instastories – krótkich filmików „na żywo”, które są dodawane na 24h.

 

 

Discord – aplikacja służąca do rozmów głosowych i komunikacji za pomocą wiadomości tekstowych, a także używana do przesyłania zdjęć oraz filmów. Została zaprojektowana początkowo dla graczy komputerowych. Podczas nauczania zdalnego stała się bardzo popularna, ponieważ umożliwiała tworzenie swoich serwerów, na których często byli obecni uczniowie danej klasy.

Największym atutem Discorda są otwarte kanały głosowe, do których można w prosty sposób dołączyć bez wykonywania połączenia, a które pozostają włączone tylko wtedy, gdy dana osoba się wypowiada.
 

 

Warto wiedzieć:
Common Sense Media (CSM) to organizacja non-profit, która zapewnia rodzinom edukację i wsparcie w celu promowania bezpiecznej technologii i mediów dla dzieci. Na jej stronie można znaleźć recenzje aplikacji, filmów i treści przeznaczonych dla dzieci i młodzieży. Materiał w języku angielskim.
https://www.commonsensemedia.org/ (dostęp: 13.06.2021).