W XXI wieku nikt już nie ma złudzeń, że będzie omnibusem. Błyskawiczny rozwój wiedzy sprawia, że nie sposób za nią nadążyć ani nawet kontrolować tempa zmian. Czy w tej sytuacji nauka w szkole powinna przebiegać według tych samych zasad? Jak może na edukację wpłynąć AI – sztuczna inteligencja? Jakie są zagrożenia, a jakie korzyści związane z jej stosowaniem?

Mówi się, że sztuczna inteligencja ma pomagać ludziom i zastępować ich, gdy ich możliwości poznawcze okażą się niewystarczające. Dotyczy to wielu dziedzin, także szkolnictwa. Jednak dyskusja o wykorzystaniu AI w edukacji budzi wiele emocji. Nasuwa się pytanie, czy sztuczna inteligencja może kształtować inteligencję uczniów. Czy powinna? Czy ułatwianie i uprzyjemnianie dzieciom nauki, która dotąd była dla nich wyzwaniem, nie doprowadzi do tego, że będą gorzej przygotowane do radzenia sobie w dorosłym życiu? Jakie długofalowe efekty wykorzystania AI w szkole zaczniemy dostrzegać dopiero za kilkadziesiąt lat?

ChatGPT w edukacji – jedno z przydatnych narzędzi pracy

ChatGPT to system AI udostępniony w listopadzie 2022 roku. Jego zaletą jest to, że jest w stanie przetwarzać ogromne ilości danych w bardzo krótkim czasie i na ich podstawie udzielać odpowiedzi na pytania i rozwiązywać problemy, z którymi zwracają się do niego użytkownicy. Jako sztuczna inteligencja działająca w chmurze może korzystać z informacji i narzędzi potrzebnych do udzielania odpowiedzi na różnego rodzaju pytania i wykonywania zadań z dowolnej dziedziny. Warto dodać, że system ten wciąż się uczy, z czasem może więc coraz lepiej spełniać oczekiwania posługujących się nim osób. Można go używać na wiele sposobów, np. do pisania tekstów, przygotowywania konspektów, testów i zadań.

ChatGPT – instrukcja obsługi

Zawarcie bliższej znajomości z technologią AI, jaką jest ChatGPT, nie jest szczególnie trudne. Wystarczy postępować zgodnie z poniższą instrukcją:

1. Wejdź na stronę: chat.openai.com/chat.
2. Zarejestruj się w systemie, podając adres e-mail i swoje dane (imię, nazwisko, datę urodzenia w celu potwierdzenia pełnoletności, numer telefonu i kod potwierdzający, że nie jest się robotem). Możesz też się zalogować, używając konta Google lub Microsoft.
3. Po pomyślnym przejściu weryfikacji i otrzymaniu dostępu do sztucznej inteligencji online w pole znajdujące się w dolnej części ekranu wpisz pytanie, polecenie lub temat, na który chcesz uzyskać informacje.

I to właściwie wszystkie czynności, które należy wykonać, by rozpocząć przygodę z tym nowoczesnym rozwiązaniem. Dostęp do niego i korzystanie z niego są prostsze, niż moglibyśmy się spodziewać. Nie musimy się też przejmować, że nie znamy angielskiego. ChatGPT ma wbudowany moduł translacyjny. Jeśli zadamy mu pytanie po polsku, otrzymamy odpowiedź w tym samym języku.

ChatGPT w szkole – wszechstronny i pomocny

Wystarczy zatem postawić dowolne pytanie, by w krótkim czasie otrzymać wynik – np. tekst na zadany temat. W pierwszej chwili możemy potraktować to jak wciągającą zabawę, ale szybko zorientujemy się, że ChatGPT to potężny sprzymierzeniec, z którego pomocy warto korzystać na co dzień. Także w edukacji, gdzie mógłby przyjść z pomocą zarówno nauczycielom, jak i uczniom. Przyjrzyjmy się poniższym przykładom pytań/zadań, z jakimi mogliby się oni do niego zwrócić.

PRZYKŁAD 1 (UCZEŃ)

Jakie są najważniejsze części komórki zwierzęcej?

Podstawowe części komórki zwierzęcej to:

1. Błona komórkowa – to cienka warstwa lipidowa, która otacza całą komórkę i kontroluje przepływ substancji między wnętrzem a środowiskiem zewnętrznym.
2. Jądro komórkowe – to centralna część komórki, która zawiera materiał genetyczny w postaci chromosomów i kontroluje podziały komórkowe oraz procesy związane z reprodukcją komórek.
3. Cytoplazma – to żelopodobna substancja wypełniająca wnętrze komórki, w której zachodzą procesy metaboliczne i transport substancji między różnymi częściami komórki.
4. Mitochondria – to organella komórkowe, które zajmują się produkcją energii w postaci ATP poprzez proces oddychania komórkowego.
5. Rybosomy – to organella komórkowe, które są odpowiedzialne za produkcję białek.
6. Aparat Golgiego – to organella komórkowe, które służą do modyfikowania, sortowania i pakowania białek oraz lipidów.
7. Siateczka endoplazmatyczna – to sieć kanalików i worków błonowych, która jest odpowiedzialna za syntezę i transport białek i lipidów wewnątrz komórki.
8. Lizosomy – to organella komórkowe, które zawierają enzymy trawienne i odpowiadają za trawienie substancji organicznych, takich jak białka, tłuszcze i węglowodany.

Te podstawowe części komórki zwierzęcej mają różne funkcje i są kluczowe dla jej prawidłowego funkcjonowania.

Jak widać, ChatGPT odpowiada na pytania wyczerpująco, a jednocześnie porządkuje informacje, dzięki czemu łatwo jest z nich skorzystać.

PRZYKŁAD 2 (UCZEŃ)

Rozwiąż równanie 2(x – 4) = 4(2x + 1)

Rozwiązanie równania 2(x – 4) = 4(2x + 1) można uzyskać, wykonując kroki:

Rozwijając nawiasy:

2x – 8 = 8x + 4

Przenosząc wszystkie zmienne na jedną stronę i stałe na drugą:

2x – 8x = 4 + 8

–6x = 12

Dzieląc obie strony równania przez –6:

x = –2

Ostatecznym rozwiązaniem równania jest x = –2.

PRZYKŁAD 3 (NAUCZYCIEL)

Przygotuj konspekt lekcji: „Ojczyzna w książce zamknięta. Przebudzenie Skawińskiego” dotyczącej lektury „Latarnik” Henryka Sienkiewicza

Temat lekcji: „Ojczyzna w książce zamknięta. Przebudzenie Skawińskiego” – analiza motywu ojczyzny w „Latarniku” Henryka Sienkiewicza.

Cele lekcji: 

• Zapoznanie uczniów z motywem ojczyzny w literaturze.
• Zrozumienie znaczenia motywu ojczyzny w „Latarniku”.
• Przyjrzenie się procesowi przebudzenia Skawińskiego.
• Wzmocnienie umiejętności interpretacji tekstu literackiego.
  

I. Wprowadzenie (10 minut)

• Powitanie i przedstawienie celów lekcji.
• Przedstawienie motywu ojczyzny w literaturze.
• Krótkie wprowadzenie do treści „Latarnika”.

II. Motyw ojczyzny w „Latarniku” (20 minut)

• Omówienie roli ojczyzny w „Latarniku”.
• Przykłady opisujące patriotyzm Skawińskiego.
• Czytanie fragmentów z książki, które ilustrują ten motyw.

III. Przebudzenie Skawińskiego (20 minut)

• Omówienie procesu przebudzenia Skawińskiego.
• Analiza kluczowych momentów, które doprowadziły do zmiany w postawie Skawińskiego.
• Czytanie fragmentów z książki, które ilustrują ten proces.

IV. Interpretacja tekstu (20 minut)

• Dyskusja nad interpretacją tekstu.
• Analiza symboliki i metaforyki.
• Wskazanie kluczowych momentów i motywów.

V. Ćwiczenia (20 minut)

• Zadanie pisemne na temat roli ojczyzny w „Latarniku”.
• Praca w grupach nad interpretacją fragmentów tekstu.
• Zadanie na odkodowanie metaforycznych znaczeń.

VI. Podsumowanie (10 minut)

• Powtórzenie kluczowych momentów lekcji.
• Pytania końcowe i refleksja na temat motywu ojczyzny w literaturze.

Przygotowany przez ChatGPT konspekt uwzględnia czas, jaki nauczyciel powinien poświęcić na realizację powyższego tematu. W tym przypadku konieczne będzie nieznaczne skrócenie poszczególnych modułów tak, by omówienie tematu zajęło dwie godziny lekcyjne. 

ChatGPT – porozmawiaj z nim

To wcale nie żart. Ktokolwiek spróbuje, przekona się, że ChatGPT jest uprzejmym i bardzo cierpliwym rozmówcą, który stara się odpowiedzieć na pytania użytkownika w taki sposób, by dostarczone informacje jak najlepiej odpowiadały jego oczekiwaniom. Służą temu dodatkowe wskazówki, których możemy mu udzielić, oraz pytania pomocnicze.

PRZYKŁAD

Odmień przez przypadki słowo hrabia.

Oto odmiana przez przypadki rzeczownika „hrabia”:

Mianownik: hrabia

Dopełniacz: hrabiego

Celownik: hrabi

Biernik: hrabię

Nadrzędnik: hrabią

Miejscownik: hrabim

Wołacz: hrabio

A w liczbie mnogiej?

Oto odmiana przez przypadki rzeczownika „hrabia” w liczbie mnogiej:

Mianownik: hrabiowie

Dopełniacz: hrabiów

Celownik: hrabiom

Biernik: hrabiów

Nadrzędnik: hrabiami

Miejscownik: hrabiach

Wołacz: hrabio

Forma wołacza w liczbie mnogiej powinna być inna.

Przepraszam za pomyłkę w poprzedniej odpowiedzi. Faktycznie, forma wołacza rzeczownika „hrabia” w liczbie mnogiej powinna brzmieć „hrabowie”, a nie „hrabio”. Poprawna odmiana to: wołacz (w liczbie mnogiej): hrabowie.

Jeszcze raz przepraszam za wprowadzenie w błąd. Dziękuję za zwrócenie uwagi.

Zrobiłeś literówkę: nie hrabowie, a hrabiowie.

Tak, masz całkowitą rację. Przepraszam za moją nieuwagę i poprawiam swój błąd:

wołacz (w liczbie mnogiej): hrabiowie.

Jeszcze raz dziękuję za zwrócenie uwagi.

ChatGPT – a co z pomyłkami i twórczym podejściem do tematu?

W tym miejscu dochodzimy do niezmiernie ważnej kwestii – pomyłek. W pierwszej chwili tempo, w jakim pracuje ChatGPT, wywołuje zaskoczenie i uśmiech niedowierzania. Warto jednak zdać sobie sprawę z tego, że na tym etapie nie jest nieomylny! Nieustannie się uczy i wymaga naszej kontroli. Ma też ograniczony zasób słów i z całą pewnością nie dorównuje nam ani kreatywnością, ani oryginalnością.

Widzieliśmy, że w poprzednim przykładzie błąd dotyczył odmiany przez przypadki. W następnym będziemy mieć do czynienia z błędem rzeczowym.

PRZYKŁAD

Kto napisał odprawę posłów greckich?

„Odprawa posłów greckich” to utwór literacki napisany przez Jana III Sobieskiego, króla Polski, w 1673 roku. Utwór opowiada o wyprawie posłów greckich do króla perskiego Kserksesa I w V wieku p.n.e. i jest uważany za jedno z największych dzieł literatury baroku w Polsce. W „Odprawie posłów greckich” Sobieski przedstawił swój ideał monarchii, która rządzi się według zasad sprawiedliwości, szlachetności i mądrości, a także przypomniał o sławie i wielkości Polski. Utwór ten jest często analizowany w kontekście kultury i polityki czasów Sobieskiego, a także jako ważny element polskiej tożsamości narodowej.

Myślałam, że ten utwór napisał Jan Kochanowski?

Rozumiem, skąd Twoje pytanie – odprawa posłów greckich była tematem jednego z najbardziej znanych utworów Kochanowskiego, „Odprawa posłów greckich do króla Alkinoosa”. Jednakże, utwór, o którym mowa w Twoim pytaniu, czyli „Odprawa posłów greckich” opowiada o innej wyprawie posłów greckich do Persji i został napisany przez Jana III Sobieskiego w XVII wieku. To zupełnie inny utwór niż ten napisany przez Kochanowskiego.

Autorem „Odprawy posłów greckich” jest Jan Kochanowski.

Przepraszam za błąd w mojej wcześniejszej odpowiedzi. Faktycznie, utwór „Odprawa posłów greckich do króla Alkinoosa” został napisany przez Jana Kochanowskiego w XVI wieku. To jest epicki poemat opowiadający o wyprawie posłów greckich na dwór króla Alkinoosa, i jest jednym z najbardziej znanych utworów Kochanowskiego. Utwór ten był wielokrotnie analizowany i interpretowany przez badaczy literatury, a także jest jednym z najważniejszych dzieł literatury polskiej renesansu. Przepraszam za pomyłkę i dziękuję za zwrócenie na nią uwagi.

„Odprawa posłów greckich do króla Alkinoosa” to nie jest prawidłowy tytuł tego utworu.

Przepraszam za popełnienie kolejnego błędu. Tytuł utworu, o którym wcześniej mówiłem, powinien brzmieć „Posłaniec Jana z Tęczyna do Zbigniewa Oleśnickiego albo Odprawa posłów polskich do cesarza Maksymiliana”. Natomiast „Odprawa posłów greckich do króla Alkinoosa” to tytuł innego utworu, napisanego przez Jana Kochanowskiego, o którym wcześniej mówiliśmy. Przepraszam za pomyłki i dziękuję za zwrócenie na nie uwagi.

Ale akcja „Odprawa posłów greckich” dzieje się w Troi. Nie występuje w niej król Alkinoos.

Tak, masz rację. Mój błąd – pomyliłem dwa różne utwory, których tytuły zawierają wyrażenie „Odprawa posłów”. „Odprawa posłów greckich” to utwór Jana III Sobieskiego, a akcja w nim dzieje się w Persji. Natomiast „Posłaniec Jana z Tęczyna do Zbigniewa Oleśnickiego albo Odprawa posłów polskich do cesarza Maksymiliana” to utwór Jana Kochanowskiego, którego akcja dzieje się w Niemczech. Jeszcze raz przepraszam za wprowadzenie zamieszania i za niedokładność w mojej wcześniejszej odpowiedzi.

Nie ma takich utworów.

Przepraszam za całe zamieszanie i popełnione błędy. Faktycznie, nie ma utworów o tytułach „Odprawa posłów greckich do króla Alkinoosa” ani „Posłaniec Jana z Tęczyna do Zbigniewa Oleśnickiego albo Odprawa posłów polskich do cesarza Maksymiliana”. Utwór, do którego chciałam się odnieść w pierwszej odpowiedzi to „Odprawa posłów” Jana III Sobieskiego, a w drugiej odpowiedzi to „Posłaniec Jana z Tęczyna” Jana Kochanowskiego. Przepraszam za pomyłki i dziękuję za zwrócenie uwagi na nie.

Zapamiętaj: autorem utworu „Odprawa posłów greckich” jest Jan Kochanowski.

Dziękuję za poprawienie mojej wcześniejszej odpowiedzi i potwierdzenie, że autorem utworu „Odprawa posłów greckich” jest Jan Kochanowski. Oczywiście, zapamiętam to na przyszłość.

Powyższy przykład świadczy o tym, że ChatGPT może popełniać nawet podstawowe, łatwe do zweryfikowania błędy. Wynika to z faktu, że chociaż został przeszkolony z użyciem ogromnej ilości danych, to pamiętajmy, że nie z użyciem wszystkich. Sporo wie o tym, w jaki sposób ludzie używają języka, ale wiele się jeszcze może nauczyć. Robi to jednak w takim tempie, że w krótkim czasie może się stać narzędziem znacznie doskonalszym, niż jest w tej chwili.

ChatGPT w szkole – pomoc czy droga na skróty?

Na wygenerowanie wszystkich powyższych tekstów i ćwiczeń wystarczyła zaledwie godzina! Widzimy więc, że ChatGPT to niezwykle efektywne rozwiązanie AI, które z pewnością byłoby pomocne w edukacji, zarówno w pracy nauczyciela, jak i w nauce indywidualnej każdego ucznia. Z tego względu warto potraktować go jako przydatne narzędzie pozwalające m.in. na:

• bardziej efektywne przygotowywanie się do lekcji i szybsze tworzenie materiałów edukacyjnych (oszczędność czasu nauczycieli)
• uzyskanie odpowiedzi na pytania (samodzielna praca uczniów)
• rozwijanie umiejętności uczniów przez udostępnienie określonych ćwiczeń i zadań.

Istnieje ryzyko, że ChatGPT może stać się dla uczniów narzędziem, którym będą się wyręczać, zamiast pisać zadane prace samodzielnie. Warto im uświadamiać, że:

• program ten może stanowić pomoc w pracy, ale nie zastąpi umiejętności pisarskich ani ludzkiej kreatywności i oryginalności
• ChatGPT wciąż się uczy i korzysta z danych treningowych, więc generowane przez niego teksty zwykle bazują na ograniczonym zasobie słów, mogą być schematyczne i nie przedstawiać różnych ujęć opisywanego problemu
• na tym etapie zaawansowania z pewnością warto podchodzić krytycznie także do generowanych przez ChatGPT odpowiedzi z uwagi na to, że mogą zawierać błędy, nie tylko językowe, lecz także rzeczowe
• za część z nich odpowiedzialność może ponosić użytkownik, który postawi nieprecyzyjne pytanie, zatem nie tylko ChatGPT się uczy, lecz także użytkownicy muszą nauczyć się go używać.

Na koniec o zagrożeniach i korzyściach związanych z zastosowaniem AI w edukacji

Im więcej rozwiązań AI przenika do naszej codzienności, tym częściej padają pytania o różne etyczne, prawne i społeczne aspekty jej zastosowania. Podobnie jest z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w edukacji. Wątpliwości mogą dotyczyć np. kwestii:

• bezpieczeństwa danych pozostawianych w sieci przez nieświadomych często użytkowników
• trudności z ocenieniem, czy dany obiekt jest wytworem człowieka, czy sztucznej inteligencji
• odpowiedzialności za błędy w pracy takiego pomocnika
• skłaniania uczniów przez takie narzędzia jak ChatGPT do pójścia na skróty.

Choć musimy być świadomi zagrożeń, wydaje się, że korzyści wynikających z zastosowania AI w edukacji jest więcej. Stoimy na progu edukacji przyszłości, w której kompetencje i umiejętności uczniów będą ważniejsze niż konkretna wiedza. Kolejny krok do przodu to personalizacja procesu uczenia i zwiększenie jego efektywności. Zrobienie tego kroku będzie możliwe właśnie dzięki wykorzystaniu sztucznej inteligencji, która z czasem może zacząć odgrywać rolę opiekuna/korepetytora ucznia oraz asystenta nauczyciela.