Klasy integracyjne

Fot. Getty Images

Klasy integracyjne jako sposób organizacji nauczania uczniów z niepełnosprawnościami funkcjonuje w polskim systemie oświaty od lat 90. XX wieku. Tworzenie pierwszych szkół integracyjnych czy szkół ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi było odpowiedzią na potrzeby osób z niepełnosprawnościami i próbą zapewnienia im pełnych praw w zakresie dostępu do edukacji w placówkach ogólnodostępnych.

Czy zatem klasy integracyjne są szansą rozwoju dla dzieci niepełnosprawnych? Każda forma budowania przestrzeni stwarzającej warunki współistnienia na pełnych prawach osób z niepełnosprawnościami z resztą społeczeństwa jest pożądaną zmianą. Jednak integracja w takim ujęciu nadal dzieli uczniów na tych pełno- i niepełnosprawnych, np. poprzez stworzenie odpowiednich warunków tylko dla tej drugiej grupy.

Obecnie coraz częściej dostrzega się potrzebę zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych wszystkich uczniów, nie tylko tych mających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, lecz także pozostałych, którzy ze względu na różne sytuacje życiowe potrzebują czasowego wsparcia. W takim znaczeniu niepełnosprawność jest jedną z cech danej osoby, a nie identyfikuje tę osobę jako „całą niepełnosprawną”. Mówimy więc o inkluzji, czyli włączaniu w edukację.

 

Charakterystyka klasy integracyjnej


Klasa integracyjna to taki sposób organizacji pracy, który umożliwia uczniom z niepełnosprawnością kształcenie w szkole ogólnodostępnej. O doborze uczniów do danej klasy decyduje dyrektor szkoły, który uwzględniając potrzeby rozwojowe i edukacyjne uczniów oraz ich możliwości psychofizyczne, tworzy w szkole oddział integracyjny. Na umieszczenie ucznia w takiej klasie dyrektor powinien uzyskać zgodę rodziców.

Utworzenie w szkole ogólnodostępnej oddziału integracyjnego wymaga wprowadzenia szeregu zmian, by stworzyć optymalne warunki do nauki uczniów oraz uzyskać spodziewane efekty integracji.


baner_570x210 1 wersja 2.jpg

 

Organizacja pracy w klasach integracyjnych


Tworzenie klas integracyjnych jest regulowane rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli  (z późn zm.).

Organizacja pracy w klasach integracyjnych różni się nieco od pracy i nauki w klasach ogólnodostępnych, głównie ze względu na stworzenie odpowiednich warunków do tego, aby uczniowie z niepełnosprawnościami mogli w pełni korzystać ze swoich praw. Do najważniejszych dostosowań należą m.in.:

  • odpowiednie przygotowanie szkół, np.:

    • likwidacja barier architektonicznych (podjazdy, windy, dostosowanie sanitariatów)
    • wyposażenie w sprzęt rehabilitacyjny dostosowany do danego rodzaju niepełnosprawności, specjalistyczne pomoce dydaktyczne
    • zatrudnienie specjalistów z kwalifikacjami do danej niepełnosprawności
  • modyfikacja przepisów obowiązujących w szkole, np.:

    • arkusz organizacyjny
    • statut szkoły
    • dostosowanie liczebności uczniów w klasach – liczbę uczniów w klasach integracyjnych określa prawo. Zgodnie z ww. rozporządzeniem 6 ust. 1 i 3 liczba uczniów w oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej wynosi nie więcej niż 20, w tym nie więcej niż 5 dzieci lub uczniów niepełnosprawnych. Zwykle do jednej klasy integracyjnej dobiera się uczniów o różnych rodzajach niepełnosprawności
    • zatrudnienie dodatkowego nauczyciela w klasie integracyjnej (oligofrenopedagoga)
  • modyfikacja pracy nauczycieli, np.:

    • dostosowanie metod i form pracy
    • dostosowanie wymagań edukacyjnych do potrzeb i możliwości uczniów
    • dostosowanie zasad oceniania
    • ustalenie zasad współpracy nauczyciela wiodącego i nauczyciela współorganizującego proces kształcenia
    • zwiększony zakres współpracy wszystkich nauczycieli i specjalistów
  • współpraca z instytucjami i organizacjami wspierającymi rozwój każdego dziecka.

Najważniejszym jednak warunkiem, który będzie wpływał na efektywność podejmowanych działań integracyjnych, jest systematyczna praca nad postawami całego środowiska szkolnego – zarówno nauczycieli, uczniów, pracowników administracji i obsługi, jak i samych rodziców:

  • odpowiedni poziom świadomości wszystkich osób
  • ich wewnętrzne przekonanie o słuszności podejmowanych działań
  • realna i systematyczna współpraca nad podnoszeniem jakości integracji.

 

WAŻNE:

Wielu rodziców zastanawia się, czy warto zapisać dziecko do klasy integracyjnej? Obawiają się, że wspólna nauka z uczniami z niepełnosprawnościami ograniczy potencjał ich dzieci. Należy więc podkreślić, że nauka w klasie integracyjnej nie hamuje rozwoju uczniów nieposiadających orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Przy prawidłowo zorganizowanej pracy w klasach integracyjnych pełnosprawni uczniowie mogą nawet zyskać więcej niż ich rówieśnicy w klasach równoległych chociażby poprzez obecność drugiego nauczyciela, który jest uważny na potrzeby rozwojowe i edukacyjne każdego ucznia.

W klasach integracyjnych:

  • realizuje się tę samą podstawę programową, ten sam program nauczania co w klasach ogólnodostępnych
  • zwykle w tym samym czasie realizowane są tematy przewidziane w klasach równoległych
  • uczniowie korzystają z tych samych, przyjętych w szkole podręczników
  • obowiązuje ta sama liczba godzin dydaktycznych
  • obowiązują te same zasady oceniania, promocji i klasyfikacji.


    baner_570x210 2 wersja 2.jpg

 

Klasy integracyjne – wady i zalety


Zalety:

  • pozytywny wpływ na rozwój emocjonalno-społeczny uczniów, m.in.:

    • naturalna nauka tolerancji i akceptacji drugiego człowieka
    • kształtowanie pożądanych cech człowieka, takich jak cierpliwość, wyrozumiałość, otwartość
    • nauka spontanicznego niesienia pomocy innym
    • uważność na potrzeby drugiego człowieka
    • możliwość pokonywania swoich słabości i ograniczeń, niekoniecznie wynikających z niepełnosprawności
  • zmniejszona liczba uczniów w klasie
  • dodatkowy nauczyciel współorganizujący proces kształcenia
  • obecność w szkole specjalistów, takich jak psycholog, pedagog specjalny, fizjoterapeuta czy socjoterapeuta:

    • możliwość uczestnictwa w dodatkowych zajęciach
    • dostępność specjalisty w przypadku wystąpienia czasowych ograniczeń, np. po wypadku komunikacyjnym czy operacji, w sytuacjach traumatycznych.

Wady:

  • systemowy podział na uczniów pełnosprawnych i niepełnosprawnych
  • myślenie w kategoriach „integrowany i zdrowy”
  • stereotypy funkcjonujące w społeczeństwie w odniesieniu do niepełnosprawności
  • niewłaściwa organizacja pracy w klasach integracyjnych.