Uczeń z trudnościami w czytaniu i pisaniu

Uczniowi z trudnościami w czytaniu i pisaniu należy stwarzać warunki, by mógł osiągać sukces na miarę swoich możliwości rozwojowych i edukacyjnych. Fot. Shutterstock

Umiejętności czytania i pisania to podstawowe czynniki pozwalające dziecku na uczenie się i komunikowanie z otoczeniem. Nieprawidłowo przebiegający proces nabywania tych umiejętności powoduje trudności w czytaniu i pisaniu o różnym natężeniu i przebiegu.

Uczeń, u którego zaobserwowano trudności w czytaniu i pisaniu, powinien być objęty szczególną uwagą i właściwymi oddziaływaniami edukacyjno-terapeutycznymi. Zaniechanie tego skutkuje m.in.:

  • pogłębianiem się trudności w nauce,
  • spadkiem motywacji dziecka do podejmowania czynności czytania czy pisania,
  • utratą wiary w swoje możliwości,
  • narastaniem reakcji emocjonalnych (np. objawów nerwicowych).

Odrębną grupę stanowią specyficzne trudności w nauce czytania i pisania, które związane są z nieprawidłowym rozwojem ośrodkowego układu nerwowego i obejmują m.in.:

  • niski poziom zdolności umysłowych (niepełnosprawność intelektualna, inteligencja niższa niż przeciętna),
  • schorzenia neurologiczne (np. mózgowe porażenie dziecięce, epilepsja),
  • wady wzroku i wady słuchu,
  • warunki środowiskowe (socjalne, ekonomiczne, kulturowe itp.).

Wśród specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu możemy wyróżnić:

  • dysleksję – specyficzne trudności w uczeniu się czytania i towarzyszące im często trudności w poprawnej pisowni,
  • dysortografię – specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, które mogą występować samodzielnie lub razem z trudnościami w czytaniu,
  • dysgrafię – specyficzne trudności w realizacji właściwego poziomu graficznego pisma,
  • trudności w komunikowaniu się za pomocą pisma (np. w tworzeniu rożnych wypowiedzi pisemnych)


    baner_570x210 1 wersja 2.jpg

 

Dostosowanie wymagań edukacyjnych do uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu.

Jeśli u ucznia stwierdzono specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu (na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym specjalistycznej), to nauczyciel ma prawny obowiązek dostosować do niego wymagania edukacyjne z uwzględnieniem jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych (§2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 roku w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, Dz.U. z 2019 r. poz. 373). Należy pamiętać, że dostosowanie wymagań nie powinno polegać na ich obniżeniu czy eliminacji treści z podstawy programowej, ale na modyfikacji naszego sposobu pracy z uczniem.

 

Co zatem oznacza w praktyce dostosowanie wymagań edukacyjnych?

  1. Określenie zakresu i modyfikacja treści nauczania, których uczeń nie jest w stanie opanować samodzielnie (może to zrobić np. z pomocą nauczyciela).
  2. Dostosowanie form i metod pracy z uczniem (tu sprawdzą się praca metodą projektu, która uwzględnia indywidualne predyspozycje uczniów w zakresie uczenia się, jak również metody przyjazne mózgowi, np. aktywne, wizualne).
  3. Dostosowanie sposobu sprawdzania wiedzy, np.:

    • uczeń z dysgrafią będzie miał dostosowane wymagania w zakresie sprawdzania prac pisemnych, a nie treści,
    • uczeń z dysortografią będzie miał dostosowane wymagania dotyczące formy sprawdzania i oceniania wiedzy, nie będzie jednak zwolniony z nauki ortografii czy gramatyki.

 

Od czego należy zacząć planowanie pracy z dzieckiem z trudnościami w pisaniu i czytaniu?

  1. Zbierz jak najwięcej informacji o dziecku i jego przebiegu nauki, zachowaniu podczas czynności szkolnych (np. poprzez obserwację, wywiad z rodzicami, rozmowy z innymi osobami pracującymi z dzieckiem).
  2. Przeprowadź testy badające m.in. charakter błędów popełnianych podczas pisania (analiza pisma), technikę pisania, sposób czytania (technika), tempo czytania.
  3. Przeanalizuj zebrane dane także pod kątem gotowości dziecka/ucznia do podjęcia nauki czytania i pisania (np. czy dziecko słyszy i czy potrafi wymówić wszystkie głoski języka polskiego), jego motywacji, czasu skupienia na ćwiczeniu, systematyczności itp.
  4. Przeanalizuj przyjęty w danej klasie program nauczania i towarzyszącą mu obudowę metodyczną (podręcznik i ćwiczenia często narzucają daną metodę nabywania umiejętności czytania i pisania).
  5. Opracuj indywidualny program pracy z uczniem mającym trudności w nauce czytania i pisania (najlepiej w zespole nauczycieli, specjalistów, przy wsparciu pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych, doradców metodycznych) uwzględniający m.in.

    • podnoszenie sprawności poszczególnych funkcji percepcyjno-motorycznych poprzez korygowanie zaburzonych funkcji oraz ich kompensację (łączenie z mniej zaburzonymi lub sprawnie działającymi funkcjami),
    • opis zastosowanych metod i form – tu warto określić optymalną metodę terapeutyczną,
    • przebieg terapii (prognozowany czas trwania, etapy, cykle terapeutyczne, osoby zaangażowane w proces),
    • sposób ewaluacji programu z oceną efektywności udzielanego wsparcia.
  6. Stwórz odpowiednie dla dziecka warunki do nauki czytania i pisania:

    • zorganizuj przyjazną, stymulującą przestrzeń, np. poprzez ekspozycję różnorodnych książek (z tekstem wyrazowo-obrazkowym, o różnych fakturach, formatach), dostępność narzędzi pisarskich, kreślenie na różnych płaszczyznach, w położeniu pionowym i poziomym (idealne do tego celu są np. duże opakowania transportowe po sprzęcie AGD lub kartki przyklejane na spodniej stronie blatu),
    • stwarzaj okazje do wspólnego czytania i tworzenia książek, np. w formie albumów, kroniki, z wpisanymi tekstami wypowiadanymi przez dziecko,
    • pracuj nad motywacją dziecka do pokonywania trudności, pamiętając o tym, by nie eksponować jego trudności w grupie innych uczniów (np. zapewnij mu możliwość odnoszenia sukcesu, wykorzystuj naturalną ciekawość poznawczą dziecka, przydzielaj zadania w obrębie strefy najbliższego rozwoju),
    • zmniejszaj poczucie lęku, np. poprzez tworzenie kultury błędu, ekspresję ruchową, techniki relaksacyjne, muzykoterapię,
    • organizuj dodatkowe zajęcia dla grupy, np. z kaligrafii, technik szybkiego czytania, sketchnotingu.
  7. Zaangażuj rodziców ucznia w proces nauczania, w tym celu:

    • omów z rodzicami obserwowane trudności, bez oceniania postaw,
    • uzyskaj informację o sposobie pracy rodziców z dzieckiem w domu,
    • zapytaj o dostępność czasową i zaoferuj wsparcie,
    • wyjaśnij w możliwie najbardziej przystępny sposób, na czym będzie polegała praca nad pokonywaniem trudności w czytaniu czy pisaniu,
    • wypracuj z rodzicami zasady systematycznej współpracy,
    • udziel instruktażu do poszczególnych ćwiczeń, etapów pracy czy sposobów wspierania dziecka,
    • stale monitoruj postęp w realizacji programu.


      baner_570x210 2 wersja 2.jpg