Z epoki kredy do ery cyfrowej – nowe technologie w szkole

Jak to możliwe, że w tak krótkim czasie przeszliśmy w szkole z epoki kredy do ery cyfrowej? Czy ta eskapada nadal trwa? Jakie uniwersalne narzędzia i działania sprawdzą się na lekcjach stacjonarnych i zdalnych? Fot. Shutterstock

Czas pandemii i nauczania zdalnego zmusił nauczycieli do błyskawicznego zagłębienia się  w technologiczne wyzwania edukacyjne. Dziś możemy spojrzeć na ten czas jak na edukacyjny krok milowy, który – choć przymusowy – przyczynił się do bardzo potrzebnego przeskoku z epoki kredy do ery cyfrowej w szkole. W przyspieszonym tempie awansowaliśmy z poziomu podstawiania do poziomu redefinicji, które obrazowo pokazuje model SAMR.

Zacznijmy od najważniejszego – technologie informacyjno-komunikacyjne (TIK) przyczyniły się do znacznej zmiany paradygmatu uczenia (się) oraz ról nauczycieli i uczniów w dzisiejszej edukacji. Zaciera się granica pomiędzy cyfrowymi imigrantami (nauczyciele) a cyfrowymi tubylcami (uczniowie), gdyż nowe technologie wdarły się do życia szkolnego i na pewno zostaną w nim na zawsze. Cały czas uczymy się funkcjonowania w świecie online, a miniony czas pandemii dodatkowo pokazał, że umiemy to robić coraz efektywniej.

fot. technologie_wstep.png

 

Nowe technologie w edukacji – czym jest model SAMR?

Model SAMR, opisany przez dra Rubena R. Puentedurę, przedstawia poziomy integracji technologii w procesie edukacyjnym i pokazuje, jak można posługiwać się narzędziami TIK, aby podnieść skuteczność działań edukacyjnych. SAMR to skrót od pierwszych liter angielskich wyrazów:

  • substitution (podstawienie)
  • augmentation (rozszerzenie)
  • modification (modyfikacja)
  • redefinition (redefinicja)

 Substitution (podstawienie)

To pierwszy, podstawowy poziom wykorzystania technologii, na którym jest ona używana do wykonywania podstawowych zadań, dotychczas wykonywanych skutecznie także bez niej. Nie ma tu zmiany funkcjonalnej.

Przykład: pisanie po tablicy interaktywnej, pisanie wypracowania w Wordzie, robienie e-notatek.

 

Augmentation (rozszerzenie)

Na tym poziomie technologia usprawnia wykonywanie zadań i pozwala na skuteczne rozwiązywanie podstawowych problemów.

Przykład: interaktywny quiz zamiast tradycyjnej kartkówki na papierze.

 

Dwa pierwsze poziomy są krokami na drodze do zmiany sposobu nauczania-uczenia się z wykorzystaniem nowej technologii. Otwierają drogę do nowego spojrzenia na zdobywanie wiedzy, doskonalenie umiejętności oraz kształtowanie postaw. Stosunkowo szybki dostęp do źródeł wiedzy oraz możliwości sprawnej ewaluacji procesu nauczania-uczenia się wymaga innego spojrzenia na zadania szkoły i nauczyciela. Dzięki stworzeniu odpowiednich warunków, tzw. wzmocnieniu, możliwe jest wykraczanie poza dotychczasowe ramy działań edukacyjnych – transformacja do innej edukacji[1].  

 

baner_570x210 1 wersja 2.jpg

Modification (modyfikowanie)

To poziom, w którym dzięki technologii rozwiązywane i realizowane są zadania dotychczas niedostępne dla uczniów w klasie. To sprawia, że kontekst nauczania wyraźnie się poszerza – wkraczamy w etap transformacji.

Przykład: współpraca „w chmurze”, tworzenie wspólnych prezentacji i projektów w wirtualnej klasie.

 

Redefinition (redefinicja)

Na ostatnim z poziomów następuje transformacja uczenia się. Technologia pozwala realizować działania i rozwiązywać problemy, których nie można było wcześniej przewidzieć ani nawet sobie wyobrazić.

Przykład: udział uczniów w międzynarodowym projekcie dotyczącym np. adopcji dzieci z Afryki (spotkania na platformie, przelewanie pieniędzy, stały kontakt z dzieckiem).

 

Jak pisze Marcin Polak: Model ten z jednej strony opisuje różne sposoby wykorzystania technologii w nauczaniu, ale z drugiej pokazuje też, w jaki sposób następuje najbardziej konstruktywna zmiana: z technologii wykorzystywanej w procesie nauczania przypadkowo i w wąskim zakresie funkcjonalnym (jako zamiennika tradycyjnych form prowadzenia zajęć) do rzeczywistej transformacji nauczania, w którym, ze względu na rolę pełnioną przez TIK na lekcjach, następuje jego redefinicja[2].


Nowe technologie w szkole – ściąga z popularnych narzędzi do pracy cyfrowej w modelu SAMR

tabelka SAMR_final.jpg


Nowe technologie w szkole – uniwersalne działania, które sprawdzą się zarówno na lekcji stacjonarnej, jak i online

Moja pierwsza w pełni zdalna lekcja niewiele różniła się od tych, które ja i moi uczniowie znaliśmy na co dzień. Od zawsze przy organizowaniu pracy wspomagam się e-narzędziami, a obecność telefonu komórkowego na ławce w klasie nie jest dla mnie niczym dziwnym.

Poniżej przedstawiam kroki, które można od zaraz wdrożyć do swojego warsztatu pracy zarówno na lekcji stacjonarnej, jak i zdalnej:

  1. Zaczynam od rozgrzewki w aplikacjach AnswerGarden, Mentimeter albo w edytowalnym dokumencie w Google Docs.
  2. Prowadzę lekcję z podręcznikiem interaktywnym i materiałami autentycznymi znalezionymi w sieci. Niezawodnym asystentem nauczyciela może tu być system eduOne z gotową biblioteką zasobów dydaktycznych oraz możliwością tworzenia autorskich lekcji multimedialnych i angażowania ucznia podczas lekcji.
  3. Podsumowanie przeprowadzam w jednej z quizowych aplikacji (np. Quizizz, Quizlet, Baamboozle).
  4. Proponuję aktywność domową (zawsze dla chętnych, nie mylić z zadaniem domowym!) do oddania na tablicy korkowej online (np. Padlet, Jamboard) lub platformie zdalnej (Nearpod).

 

TIK? TAK! – co się dzieje, gdy na lekcje „zaprosimy” nowe technologie?

Poniższa tabela wyraźnie pokazuje, jak bardzo potrzebujemy nowego paradygmatu w szkole.

Można by ją nazwać: „nowe technologie w edukacji vs. nowe uczenie (się) z wykorzystaniem technologii”.

NIE TAK (ze wsparciem nowych technologii)
  1. Nauczyciel w centrum, dostarczyciel wiedzy

  2. Uczeń jako odbiorca wiedzy, wykonawca poleceń

  3. Podawczość, wykład, system pruski/industrialny

  4. Podstawy procesu edukacyjnego – podporządkowanie, hierarchia
  1. Nauczyciel – towarzysz nauki, opiekun procesu nauczania, partner, mentor
  2. UCZEŃ jako podmiot – dociekający, badający, prowadzący dialog, autor materiałów i projektów, odkrywca
  3. Współczesne podejście, nowoczesne metody, autonomia uczniowska, TIK

  4. Podstawy efektywnego procesu edukacyjnego – RELACJE i dialog

Od kilku lat uczestniczymy w edukacyjnej podróży z nowymi technologiami w tle. Warto jednak zdać sobie sprawę, że eskapada, która kiedyś zajmowała długie lata, teraz odbywa się w ekspresowym Pendolino. Wsiedliśmy do niego niejako z przymusu (pandemia i lekcje zdalne) i cały czas pędzimy. Na razie nie wiadomo, jak i gdzie ta podróż się skończy, wiemy jednak, że jest to wojaż na trasie: od tradycyjnego modelu podawczego do uczniowskiej autonomii w centrum. I o to przecież chodzi!

 

[1] T. Greczyło, Technologia w nauczaniu – model SAMR, http://warsztatpracynauczycieli.blogspot.com/2018/01/technologia-w-nauczaniu-model-samr.html (dostęp: 30.05.2022).

[2] M. Polak, Model SAMR, czyli o technologii w nauczaniu, https://edunews.pl/badania-i-debaty/badania/2736-model-samr-czyli-o-technologii-w-nauczaniu (dostęp: 11.12.2020).

 

baner_570x210 2 wersja 2.jpg