W listopadzie 2022 roku tegoroczni ósmoklasiści zmierzyli się z próbnym egzaminem Nowej Ery. Jak wypadli w porównaniu z poprzednimi rocznikami? Czy nauczyli się pokonywać zadania, które sprawiały trudności uczniom w latach ubiegłych? Czy pojawiły się jakieś nowe problemy? Przyjrzyjmy się rezultatom ostatniej sesji diagnostycznej i porównajmy je z wynikami z poprzednich lat.

Rezultaty osiągnięte przez obecnych ósmoklasistów w sesji diagnostycznej pokazują dość duży spadek wyników, w zasadzie w każdej z badanych umiejętności (w przypadku słuchania to aż 18%). Wciąż na niskim poziomie utrzymuje się realizacja zadania na tworzenie wypowiedzi pisemnej. W przypadku pozostałych umiejętności spadek nie jest aż tak duży, ale nadal warto zastanowić się, jak pracować i zaplanować powtórki w tych ostatnich miesiącach przed egzaminem.

Rozumienie tekstów słuchanych

W tej części egzaminu uczniowie najlepiej poradzili sobie z zadaniami zamkniętymi, choć w przypadku zadania na wielokrotny wybór pojawiły się spore dysproporcje, jeżeli chodzi o trafność udzielanych odpowiedzi. Wśród zadań sprawdzających umiejętność znajdowania określonych informacji w tekście najłatwiejsze okazało się zadanie 1.2., w którym należało wskazać, co chłopiec zamówił z pizzerii (96% prawidłowych odpowiedzi). Najtrudniejsze z zadań zamkniętych było zadanie 1.3. sprawdzające umiejętność znajdowania kontekstu wypowiedzi (23% prawidłowych odpowiedzi). W tym zadaniu uczniowie mieli określić czas potrzebny do dotarcia do muzeum, a niski wynik to najprawdopodobniej efekt skupienia się uczniów na poszukiwaniu określonej godziny w nagraniu, a nie na całości tekstu. Uczniowie najprawdopodobniej nie zwrócili uwagi, że podana w nagraniu godzina jest tylko czasem odjazdu autobusu, a nie czasem trwania podroży (It’s a one-hour drive from here by coach. The coach runs six times a day and picks people up from Gloucester Road Tube station, next to Burger Bar. We can take the coach that leaves at 8.15.).

Zadanie na dobieranie wypadło znacznie lepiej. Uczniowie trafniej potrafili dopasować wypowiedź do podanego zdania. W tym zadaniu najłatwiejszy okazał się dla uczniów punkt 2.3 (75% właściwych odpowiedzi), a najtrudniejszy punkt 2.1. (45% prawidłowych odpowiedzi).

Najtrudniejsze w tej części egzaminu, podobnie jak w ubiegłych latach, było zadanie otwarte. Ten typ zadania nie jest już w tej chwili dla uczniów szkół podstawowych nowością, natomiast nadal jest wysoce problematyczny. Zadanie otwarte wymaga od ucznia wykonywania jednocześnie kilku czynności – przeczytania zadania, zrozumienia jego treści, zastanowienia się nad lukami, wysłuchania i zrozumienia tekstu, a często jeszcze jego parafrazowania. Jest to wyjątkowo skomplikowane dla ucznia, który dodatkowo jest w stresowej sytuacji egzaminacyjnej. Warto wykorzystać kilka technik pozwalających na doskonalenie tej umiejętności wśród uczniów.

Wysłuchaj dwukrotnie i nie spiesz się

Ważne jest, aby uczniowie zdawali sobie sprawę z czasu, jaki jest poświęcony na rozwiązanie tej części egzaminu. Powtórki w formie testów z lat poprzednich czy arkuszy udostępnionych przez Nową Erę umożliwią uczniom spokojne podejście do zadań, ze świadomością i pewnością, że nie muszą się spieszyć i mają dostatecznie dużo czasu na analizę zadania. Zwykle po pierwszym odsłuchaniu uczniom trudno jest udzielić odpowiedzi na pytanie lub co więcej wyszukać w tekście bardziej szczegółowe informacje. Jeśli będziemy kłaść nacisk na aktywne, dwukrotne przesłuchanie nagrania, szanse na znalezienie prawidłowej odpowiedzi przez uczniów rosną.

Ćwiczymy rozumienie kontekstu i ogólnej myśli

Innym sposobem jest zapoznanie uczniów z nagraniem i prośba o zreferowanie, co z niego zrozumieli, co ich zdaniem było informacją kluczową, a co poboczną. Warto czasem także poprosić uczniów o przygotowanie jednego czy dwóch pytań do nagrania jakie usłyszeli. Tak uczniowie udowodnią na ile zrozumieli tekst, a jednocześnie spiralnie powtórzą wybrane zagadnienia gramatyczne.

Powtarzanie to klucz

W warunkach lekcyjnych mamy możliwość odsłuchiwania nagrania wielokrotnie, wychodząc od zrozumienia ogólnego znaczenia tekstu, możemy z czasem prosić uczniów o wyszukanie w jego treści informacji bardziej szczegółowych. Nie ograniczamy się do dwukrotnego przesłuchania nagrania, ale robimy to wielokrotnie. Z czasem uczniowie będą wymagali mniejszej ilości powtórzeń, a jednocześnie, w miarę coraz większego osłuchania, wychwycą w tekście więcej szczegółowych informacji. Ta technika zda najlepszy egzamin w przygotowaniu uczniów do rozwiązania zadania otwartego. Zwracajmy uwagę uczniów na to, że w zadaniach otwartych często oczekuje się wskazania daty, nazwy jakiegoś wydarzenia, miejsca i czasu w jakim się ono odbywa.

Nie trzeba rozumieć każdego słowa

Trudności jakie pojawiają się w czasie słuchania to przede wszystkim obawa uczniów o zrozumienie każdego słowa przedstawionego nagrania. Dla części uczniów może to być bardzo stresująca sytuacja, kiedy zamiast skupić się na rozumianej części tekstu koncentrują się wokół jednego czy dwóch słów dla nich niejasnych. Uczulajmy uczniów, że treści nagrań są związane z otaczającą ich rzeczywistością, tym samym mogą odwołać się do swojej wiedzy i doświadczeń, aby wkomponować to w usłyszaną przez siebie wypowiedź. Pracując nad umiejętnością globalnego rozumie tekstów w słuchaniu, ułatwimy naszym uczniom pracę z tekstami pisanymi. Niezrozumienie pojedynczych słów prowadzi często do frustracji i dodatkowego stresu w czasie egzaminu, co skutkuje niemożnością udzielenia prawidłowej odpowiedzi. Uczulajmy uczniów, że wychodzimy od ogółu (kto? gdzie? kiedy?) do szczegółu (kolor swetra, nazwa restauracji, tytuł książki itp.).

Przydatne czasowniki

W arkuszach, zadaniach podręcznikowych czy testach, bardzo często pojawiają się czasowniki: invite, encourage, apologise, inform, report, ask,  explain, suggest, criticise, recommend, discourage – warto zwrócić uczniom uwagę na ich zapamiętanie. Znajomość tych czasowników pozwoli uczniom jednoznacznie określić intencję mówiącego. Co więcej, te same czasowniki pojawiają się w sekcji na czytanie, czyli wtórnie znajdą zastosowanie w pracy z arkuszem.

Przewidywanie

Pracując nad słuchaniem, zachęcajmy uczniów do czytania poleceń (bo tam można znaleźć informacje dotyczące tematu nagrania) i do wspólnego myślenia o jego treści na podstawie, np. materiału graficznego. Mając określony temat, warto przypomnieć sobie podstawowy zakres słownictwa lub kluczowe zwroty czy wyrażanie z nim związane.

Uwaga na dystraktory i prawidłowy zapis

Ćwicząc rozwiązywanie zadań, warto zwracać uwagę ucznia na pojawiające się dystraktory, czyli informację poboczne, w postaci pojedynczych zdań czy wyrazów mających które mogą wprowadzić go w błąd i odwracać uwagę od treści istotnych. Kolejnym problem stanowi poprawny zapis. Jakkolwiek dopuszcza się jako odpowiedzi poprawne zapisy zawierające pomniejsze błędy, niezakłócające komunikacji i przekazu (np. rabbit – rabit, cities – citys), warto jednak dążyć do wdrażania uczniów do poprawnego zapisu.

Funkcje językowe

Wynik w tej części egzaminu podczas sesji diagnostycznej wyniósł 63%, wobec 71% uzyskanych przez uczniów w zeszłorocznej sesji egzaminacyjnej. Najlepiej uczniowie poradzili sobie z zadaniem 5., w którym należało wybrać właściwą reakcję w języku angielskim na sytuację opisaną w języku polskim (średni wynik 77%). Zadanie 4. zostało zrealizowane na nieco niższym poziomie (55%), tu jednak uczniowie musieli na podstawie nagrania wybrać właściwą reakcję na usłyszane zdania. Ten rodzaj zadania często jest dla uczniów bardzo wymagający, z uwagi na dynamikę wypowiedzi oraz jej zwięzłość. Natomiast, podobnie jak w pozostałych częściach egzaminu, najwięcej problemów sprawiło uczniom zadanie otwarte. Zadanie polegało na uzupełnieniu fragmentu wypowiedzi przy użyciu wyrazu podanego w nawiasie, tak aby tekst był spójny i logiczny. Z popełnianych przez uczniów błędów wynika, że zrozumieli kontekst sytuacyjny wypowiedzi, ale podane rozwiązania bardzo często nie łączyły się logicznie z fragmentami otaczającymi lukę. Pojawiały się też odpowiedzi przekraczające liczbę dopuszczalnych słów, czy zmieniające znaczenie wyrazu, które zakłócały komunikację. Oznacza to, że nasi uczniowie nadal nie dostrzegają zależności powiązań pomiędzy uczonymi się aspektami języka. Potrafią prawidłowo udzielić odpowiedzi w zadaniu zamkniętym, a jednocześnie mają problem ze sformułowaniem prośby, polecenia, podziękowania lub propozycji.

Rozumienie tekstów pisanych

Czytanie ze zrozumieniem jest tą częścią egzaminu, z którą uczniowie radzą sobie najlepiej. Jednakże tegoroczne średnie wyniki sesji diagnostycznej są niższe niż wyniki majowej sesji egzaminacyjnej (58% wobec 71%). Zaskoczeniem może być również fakt, że uczniowie gorzej niż w latach poprzednich poradzili sobie z zadaniami na wybór wielokrotny, dobieranie i uzupełnianie luk (odpowiednio 44%, 61%, 64%).

Natomiast uczniowie lepiej poradzili sobie z zadaniem 10. (zadanie otwarte – średni wynik sesji diagnostycznej w 2022 – 66%, w 2019 – 53%), w którym na podstawie tekstu w języku angielskim należało uzupełnić tekst w języku polskim. Oznacza to, że nasi uczniowie coraz lepiej radzą sobie z zadaniami na mediację i coraz trafniej i precyzyjniej potrafią przekazać konkretne informacje, odpowiednio dobierając słowa i wyrażenia w języku polskim, raportując jednocześnie poprawne zrozumienie tekstu po angielsku.

Znajomość środków językowych

Ta część egzaminu w sesji diagnostycznej składała się z 3 zadań (dwa zadania zamknięte i jedno otwarte). W zadaniach zamkniętych (dobieranie, wybór wielokrotny) uczniowie osiągnęli 51% i 66%, podczas gdy w zadaniu otwartym 28%. Podczas majowego egzaminu uczniowie osiągnęli wynik na poziomie 58%, podczas gdy w sesji diagnostycznej 48%.

W zadaniu otwartym, gdzie uczniowie musieli uzupełnić zdania, wykorzystując wyrazy podane w nawiasach w odpowiedniej formie, najwięcej trudności sprawiło uczniom zadanie 10.2. wymagające znajomości strony biernej. Jak już wcześniej wspominałam, trudności w pracy z arkuszem wynikają z braku umiejętności dostrzegania związków miedzy poszczególnymi testowanymi umiejętnościami. Zadania w tej części arkusza wymagają naprawdę elastycznej znajomości czasów, konstrukcji, wyjątków itd., w bardzo różnym układzie. Tak się niestety nie dzieje, uczniowie mają ogromne problemy z ustaleniem, np. czasu danego zdania (co gorsza, zdarzają się sytuacje, kiedy uczeń nie rozpoznaje znaczenia czasownika w języku polskim, co automatycznie uniemożliwia lub utrudnia pracę nad językiem obcym).

Zadaniem zatem jest wypracowanie u ucznia większej swobody w posługiwaniu się znanymi konstrukcjami, czasami czy wyjątkami, do których egzaminatorzy lubią się odwoływać. Praca w tym zakresie, to przed wszystkim gromadzenie w jednym miejscu zdań różnego typu pozwalających na elastyczne korzystanie z wcześniej zdobytej wiedzy.

Tworzenie wypowiedzi pisemnej

W arkuszu egzaminacyjnym znajduje się jedno zadanie sprawdzające tę umiejętność. Poziom realizacji tego zadania utrzymuje się na mniej więcej tym samym poziomie. W sesji diagnostycznej uczniowie uzyskali wynik na poziomie 44%, wobec 59% majowego egzaminu. Według obowiązujących przepisów testowany jest wyłącznie rejestr nieformalny w ograniczonym zakresie. Nie ma to wielkiego znaczenia, biorąc pod uwagę, że w arkuszu początki tych formatów są podane. Zadaniem ucznia jest zrealizowanie poleceń, jakie znajdują się w kolejnych kropkach. Nadal jednak mnóstwo uczniów, zwłaszcza słabszych językowo, nie podejmuje nawet próby zrealizowania tego zadania. Warto nad tym pracować ponieważ stosując określone strategie, każdy uczeń ma szansę zdobyć choćby i kilka punktów. W przypadku formy pisemnej uczniowie mają stosować zasób leksykalny i gramatyczny do przekazania informacji, zatem główny nacisk jest położony na komunikatywność przekazu.

Ćwiczenie pisania możemy realizować w naprawdę różny sposób, wychodząc od produkcji przez uczniów pojedynczych zdań, przez realizacje kolejnych punktów polecenia aż do stworzenia spójnej formy pisemnej. Kilka rozwiązań jak wyprowadzić w to w życie:

Zdanie po zdaniu

Nasi uczniowie często rezygnują z pisania, wychodząc z założenia, że zadanie jest za trudne, a oni nie potrafią niczego napisać. Przyzwyczajając ich do pisania, w zasadzie od klasy 4 wyrobimy umiejętność przelania na papier choćby i podstawowych zdań przez nawet najsłabszych uczniów. Już w klasie 4, wprowadzając kolejno czasowniki to be czy have got mamy szerokie pole do popisu, np. pokazujemy obrazek przedstawiający dowolną osobę i zapisujemy z uczniami odpowiedzi na proste pytania typu Who is she? How old is she? Where is she from? i unaoczniamy uczniom, że oto mamy w zasadzie podstawowy opis. W miarę rozbudowy bazy słownikowej, możemy wracać do tego ćwiczenia i dodawać kolejne słowa/ zwroty / wyrażenia. She is a girl. She is tall. She’s a tall girl with blue eyes and brown hair. W ten sposób możemy wypracować schematy dotyczące opisu osoby/miejsca/przedmiotu.

Is it nice? O przymiotnikach słów kilka

Przymiotniki urozmaicają zdania, to dla nauczycieli rzecz to oczywista. Co jednak zrobić, jeśli repertuar naszych uczniów kończy się przymiotnikach nice i big ? Warto od najwcześniejszych lat nauki, a już z pewnością od klasy czwartej podawać naszym uczniom synonimy i antonimy najpowszechniej używanych przymiotników. Możemy to ćwiczyć przez proste ćwiczenia, podając uczniom kilka zdań z prośbą od przetłumaczenie wskazanego w nawiasie przymiotnika na język angielski przy uniemożliwieniu użycia tych w zasadzie w sposób oczywisty wybieranych przez uczniów, np. Her new house is (duży) and modern. Banned word: big. Pracując w taki sposób na przestrzeni klas 4-8 zapewnimy nie tylko szersze ramy słownikowe , ale i większą precyzję w opisach. Lista ćwiczeń z wykorzystaniem przymiotnika jest bardzo długa – możemy prosić o podanie w zdaniu przymiotnika o przeciwnym znaczeniu, w zasadzie w każdym stopniu, możemy przećwiczyć znajomość tych bardziej nieoczywistych prosząc, by w tekście uczniowie wymienili je na bardziej wyszukane i odwrotnie.

Kropka po kropce i burza mózgów

Zawsze warto, stosownie do polecenia przeprowadzić z uczniami burzę mózgów i zebrać różnorodne pomysły jakie mają na wykonanie poszczególnych punktów polecenia. Często zdarza się tak, że uczeń ma zasób wiedzy leksykalnej i gramatycznej, a brakuje mu pomysłu na realizację polecenia. Odwołując się do zadania w sesji diagnostycznej możemy rozpisać/ narysować mind map z pomysłami na udział w konkursie (możemy ten pomysł recyklingować na inne polecenia, np. dlaczego bierzesz udział w zawodach sportowych / w wyzwaniu czytelniczym / konkursie plastycznym). Praca nad zebraniem pomysłów ma ułatwić uczniowi znalezienie pomysłu na rozmaite tematy, jakie mogą się pojawić. Nauczyciel może przygotować serię pytań dodatkowych, tak aby udało się zebrać maksymalnie dużo pomysłów. To zadanie można również odwrócić, dać uczniom do przeczytania tekst i zaproponować napisanie polecenia do niego. W ten sposób uczniowie wyszukują kluczowe informacje Podobnie możemy postąpić z każdym podpunktem plecenia.

Recykling funkcji językowych i tekstów pisanych

Ćwiczącą z uczniami umiejętność reagowania w prostych sytuacjach dnia codziennego, w sposób nieświadomy dajemy im narzędzia do napisania pracy egzaminacyjnej. Zwróćmy uwagę, że w poleceniach zadania na pisanie mamy do czynienia z proszeniem o radę, zapraszaniem kolegi/koleżanki, zachęcaniem czy pytaniem o pozwolenie itp. Tak więc, wszystko to, czego uczmy w ramach funkcji językowych może się stać bazą do pisania. Należy uczniom uświadomić, że nauka języka to całość, gdzie wykorzystujemy nieustannie określone komponenty językowe. Jeśli nasz uczeń radzi sobie z prośbą o pomoc w zadaniu na funkcje, pokażmy mu, że potrafi zrobić to samo w pracy pisemnej. Podobnie możemy postąpić z tekstami pisanymi, spiralnie powtarzając gramatykę, np. w zależności od charakteru tekstu możemy prosić o napisanie kilku zdań (notatka), jeśli tekst na to pozwala skonstruować z niego zaproszenie czy ogłoszenie.

Przydatne schematy i bazy słów

Warto prosić o podkreślenie czasowników w poszczególnych podpunktach – tak aby wskazać konstrukcje i czasy potrzebne do zrealizowania zadania. Przypominajmy uczniom, że dysponują brudnopisem, a zaznaczenie/podkreślenie czegoś w arkuszu nie wpływa na ocenę ich pracy. Zwracajmy uwagę na zaplanowanie pisania – zebranie odpowiednich czasowników, rzeczowników etc. potrzebnych do zrealizowania kolejnych podpunktów. Podobnie jak przy zbieraniu pomysłów na realizację zadania, tutaj również możemy zrobić zbiory potrzebnych czasowników i ich form, czy mogących im towarzyszyć przymiotników. Uczulajmy uczniów, że poświęcenie 10 minut na przemyślenie tematu, rozpisanie punktów polecenia jest korzystne, ponieważ wyeliminuje skreślenia i poprawki, które mogą sprawić, że praca będzie nieczytelna.

Akcja komunikacja

Nasi uczniowie często mają wyobrażenia o pracy egzaminacyjnej, jak o rozprawce podczas egzaminu z języka polskiego Warto wyjaśnić uczniom zasady oceniania ich pracy w języku angielskim, a nawet pokazać, że 50 słów to naprawdę niewiele. Zapiszmy kilka zdań i przeliczymy słowa wraz z uczniami, aby odczarować ten magiczny próg 50 słów. Uczulajmy uczniów na to, że ich zadaniem jest przekazanie informacji i tak naprawdę ich błędy językowe czy ortograficzne to nie jedyne kryterium oceny pracy.

Zgodnie z wytycznymi MEiN, w 2023 roku uczniowie napiszą egzamin oparty o wymagania określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z dnia 15 lipca 2022 r. w sprawie wymagań egzaminacyjnych dla egzaminu ósmoklasisty przeprowadzanego w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024. Zmiany są opisane w Aneksie do Informatora o egzaminie ósmoklasisty z języka angielskiego obowiązującym w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 (https://cke.gov.pl/egzamin-osmoklasisty/informatory/) i dotyczą:

• Obniżenia poziomu biegłości językowej
• Zredukowanej listy wymagań gramatycznych
• Zmiany katalogu leksykalnego
• Ograniczenia form pisemnych
• Zawężenia wymagań szczegółowych.

Tegoroczni ósmoklasiści nadal mają w pamięci perturbacje związane z nauką zdalną, szeregiem problemów technicznych, brakiem poczucia stabilizacji czy zmagania się z obniżoną motywacją, która towarzyszyła nam wszystkim w czasie pandemii. Powoli jednak wracamy na tory klasycznej nauki w murach szkolnych i przynajmniej teoretycznie obecny rocznik będzie przedostatnim przystępującym do egzaminu w uproszczonej formie.

Starajmy się w tych ostatnich miesiącach przed egzaminem motywować uczniów do pracy, w przyjaznej i pełnej wiary w ich możliwości, atmosferze. Wynik egzaminu nie zawsze jest jednoznacznym odzwierciedleniem pracy i zaangażowania ucznia, ponieważ chęć osiągnięcia wyniku czy stres mogą działać paraliżująco. Praca nad językiem, jako cel długofalowy, powinna być celem samym w sobie. Wspierajmy dzieci w ich dążeniu do sukcesu, na miarę ich możliwości, zaangażowania i zainteresowań.