W trosce o holistyczny rozwój dziecka - praca w przedszkolu według programu "Zbieram, poszukuję, badam"

Ż̇ycie małego człowieka to nieustanne zbieranie doświadczeń. Każde doświadczenie to kolejny krok do odkrywania prawd, które dla nas, dorosłych, są oczywiste, a dla dziecka stanowią źródło niezwykłej radości, zadowolenia, poczucia sprawstwa czy sukcesu. (ze wstępu do programu)    

Program wychowania przedszkolnego „Zbieram, poszukuję, badam” autorstwa Doroty Dziamskiej i Marzeny Buchnat jest narzędziem mojej pracy w przedszkolu. Program powstawał na przestrzeni wielu lat i został skonstruowany na podstawie doświadczeń z pracy wielu nauczycieli w przedszkolach oraz głębokiego naukowego namysłu autorek. Nie powiela szablonowej konstrukcji wielu programów i nie kopiuje wyłącznie zapisów podstawy programowej, co stało się najistotniejszą dla mnie przyczyną, aby program przeczytać i na nim oprzeć bezpośrednie planowanie pracy z dziećmi.

Osobowy wymiar dziecka
To, co w programie jest dla mnie, jako nauczycielki przedszkola, najważniejsze, wynika z szacunku autorek do dziecka jako osoby. W programie odkrywam całego człowieka, holistyczne ujęcie jego rozwoju ze wskazaniem, w jaki sposób rozwój fizyczny, emocjonalny, społeczny i poznawczy warunkują się wzajemnie. Autorki precyzyjnie wyjaśniają, jak ważne jest u dziecka odpowiednie wartościowanie emocjonalne sytuacji i doświadczeń, aby stymulować jego rozwój, a nie tworzyć blokady. Te interesujące zagadnienia szeroko opisane pomagają zwartościować bieżącą pracę nauczyciela, skorygować naszą komunikację z dziećmi, na której przecież opiera się ich rozumowanie i aktywność w przedszkolu.

Doświadczenie przedszkolne
Autorki często podkreślają wagę przestrzeni, którą powinien organizować nauczyciel, żeby dzieci mogły poszukiwać, badać, eksplorować i gromadzić doświadczenia. Doświadczenia, a nie forsowanie celów do osiągnięcia przez dzieci są kolejnym przejawem troski o rozumne wychowanie i pozostawienie dziecka w bezpiecznej wolnej przestrzeni prawdziwego dzieciństwa z jednoczesnym podkreśleniem ważnych edukacyjnych aspektów aktywności dzieci w tym czasie. Integracja doświadczeń oraz systematyczna praca nad spójnością doznań zmysłowych, tzw. integracja sensoryczna, wskazują, iż program wyznacza nauczycielom przedszkola konkretne zadanie, którego realizacja ma polegać na rzetelnym przygotowaniu dzieci do podjęcia w przyszłości nauki w szkole. Dziecko w przedszkolu odkrywa zatem np. fragmenty liter ukryte w obrazkach i znakach graficznych. Nadaje znaczenie swoim konstrukcjom i wytworom. Odkrywa funkcjonalność poznanych znaków, kształtów, form i ich znaczenie, nadając sens swoim doświadczeniom.

Planowanie pracy jako wynik systematycznej diagnozy
Według koncepcji programu nauczyciel nie tworzy sformalizowanej diagnozy według zewnętrznych tabel i sugestii, a podążając za dzieckiem, obserwuje permanentnie jego aktywność, aby zaplanować pracę. Systematyczne diagnozowanie osiągnięć dzieci wynika z przyjętej podstawy naukowej w programie: Poznawczej teorii rozwijającego się dziecka oraz podejścia sytuacyjnego do samego procesu wychowania. Diagnoza i planowanie stają się zatem zintegrowanym procesem, którym kieruje nauczyciel, żeby zorganizować holistyczne pole doświadczeń. Nauczyciel obserwuje zachowanie, aktywność dzieci, jej rodzaje, a także wytwory. W wyniku obserwacji planuje pracę, biorąc pod uwagę dojrzałość dzieci do podejmowania konkretnych czynności manualnych czy intelektualnych, a także związanych z przeżywaniem konkretnych uczuć i relacji społecznych. Przykłady diagnozy i planowania przedstawione w programie mogą stać się inspiracją dla nauczyciela, a nawet bezpośrednią propozycją budowy narzędzi do wykorzystania w pracy.

Wskazanie holistycznych metod
Sposoby osiągania przez dzieci celów rozwojowych dotyczą metod zaproponowanych w programie, których autorki nie ograniczyły do jednej czy do dwóch. Zaproponowane metody dobrane są tak, aby stosowanie ich w bieżącej pracy tworzyło dzieciom holistyczne pole doświadczeń, a nie doskonaliło jednostronnie wybrane funkcje organizmu. Warto podkreślić, iż wszystkie proponowane w programie metody należą do grupy metod aktywizujących. Ich stosowanie dotyczy wzajemnie warunkujących się mechanizmów jako obowiązkowych elementów aktywności poznawczej dziecka. Należą do nich: radosne zdziwienie, wyobraźnia, eksploracja, badanie, przekształcanie, przetwarzanie, tworzenie, rozmawianie, prezentowanie, odkrycie.

Precyzyjny język metodyczny
Nieodzownym elementem pracy nauczyciela jest dokumentowanie pracy. W programie znajdujemy wiele wskazówek metodycznych napisanych precyzyjnym jednoznacznym językiem z jednoczesnym podaniem uzasadnień funkcji wykonywanych przez dzieci ćwiczeń. Fachowo opisane funkcje stosowanych przez nauczycieli technik (ćwiczeń, zabaw, gier) można wykorzystać jako propozycje prawidłowych zapisów potrzebnych do wykonania konspektów zajęć (scenariuszy), opisów sytuacji edukacyjnych, zapisów w dzienniku czy innych form, np. sprawozdań z realizacji programu. Jest to bardzo ważny element programu ułatwiający pracę nauczyciela i skracający czas przygotowywania wszelkiej dokumentacji. Autorki bardzo wyraźnie określają, czym są kręgi tematyczne zajęć, a czym ich uporządkowanie w bloki. Ten porządek umożliwia w planowaniu pracy uniknięcie błędów metodycznych, zapewniając jednocześnie nauczycielowi oszczędność czasu w procesie przygotowywania zajęć.

Adaptacja
Autorki programu w sposób szczególny zachęcają nauczycieli do zaangażowania się w tzw. problemy adaptacyjne współczesnych dzieci. To ważne zagadnienie często jest kojarzone jedynie z pierwszym wejściem do przedszkola dzieci trzyletnich. Dotyczy ono jednak wielu etapów życia człowieka. Dlatego w programie odnajdujemy przykłady postępowania nauczyciela przedszkola, mającego na celu pomoc dzieciom w przeżywaniu kryzysu adaptacyjnego w różnych momentach życia.

Aby nie zagubić dziecka w natłoku informacji
Szybkie tempo rozwoju cywilizacji, nowoczesne technologie i mnogość źródeł informacji w otoczeniu dziecka autorki postrzegają jako problem, który powinien zrodzić refleksję pedagogiczną nauczyciela przedszkola. Przesyt informacji nie pomaga bowiem dziecku w integrowaniu wiedzy i jej użyciu w praktyce. Aby przygotować dzieci do bezpiecznego poruszania się w potoku informacji, program przewiduje realizację zadań wychowawczych zawartych w tzw. projekcie SUM – selektywne uczestnictwo w mediach. To niezwykle ważny fragment programu adekwatny do potrzeb współczesnych dzieci, stanowiący profilaktykę uzależnień od mediów i zbędnych informacji już od najwcześniejszych lat życia dziecka. SUM jednocześnie przygotowuje dzieci do odpowiedzialności za dokonywane wybory. Nauczycielom otwiera oczy na mechanizmy, które zamiast budować więzi grupowe wpływają destruktywnie na rozwój dzieci szczególnie w obszarach emocjonalnym i społecznym.

ZOBACZ PROGRAM