Zarówno dla nauczycieli, jak i dla uczniów nowa podstawa programowa oznacza nowe sytuacje, którym trzeba sprostać. Czym w praktyce są wyzwania, z którymi już we wrześniu zmierzą się nauczyciele i uczniowie szkół ponadpodstawowych? Jak sobie z nimi radzić?
1. Zbliżone wymagania programowe w zakresach podstawowym i rozszerzonym
Ta ogromna zmiana oznacza w praktyce realizację pełnego kursu chemii nie tylko w zakresie rozszerzonym (jak dotychczas), ale także w zakresie podstawowym. Wracamy do nauczania spiralnego – na kolejnym etapie edukacji treści wprowadzone w szkole podstawowej są powtarzane i uzupełniane o nowe wiadomości. Zaczynamy od atomu, a kończymy na chemii organicznej, w zakresie podstawowym trzeba zatem zrealizować obszerny materiał w ustalonej na trzy lata siatce godzin (1 + 2 + 1).
Rozwiązania wspierające nauczycieli w sprawnej realizacji podstawy programowej w zakresach podstawowym i rozszerzonym
- Spójna koncepcja serii do obydwu zakresów, czyli takie same rozwiązania dydaktyczne i graficzne, np. przykłady z Planem rozwiązywania, opisy doświadczeń chemicznych.
- Podobna kolejność realizacji wymagań podstawy programowej – treści w obydwu zakresach podzielono na dwie części: część 1. Chemia ogólna i nieorganiczna oraz część 2. Chemia organiczna.
- Wspólne elementy obudowy dydaktycznej do obydwu zakresów:
- dlanauczyciela.pl – wszystkie materiały dydaktyczne w jednym miejscu,
- generator.dlanauczyciela.pl – aplikacja do tworzenia testów i sprawdzianów,
- Multiteka – aplikacja z materiałami prezentacyjnymi,
- ukladokresowy.edu.pl – multimedialny układ okresowy pierwiastków chemicznych.
2. Młodszy uczeń na III etapie edukacyjnym
Absolwent szkoły podstawowej jest młodszy od absolwenta gimnazjum, więc ma odmienne możliwości poznawcze. Pokolenie, które od najmłodszych lat jest przyzwyczajone do jednoczesnego odbioru wielu bodźców i wrażeń, potrzebuje odpowiedniego przedstawienia treści, aby mogły one zostać zrozumiane i zapamiętane. Podstawą pracy z uczniem w szkołach ponadpodstawowych są więc nadążające za wymaganiami i spełniające oczekiwania podręczniki oraz atrakcyjne multimedialne pomoce dydaktyczne.
Skuteczne rozwiązania w pracy z młodszym uczniem
-
Bogaty materiał ilustracyjny – liczne zdjęcia, rysunki i infografiki.
-
Odwołania do obserwacji i doświadczeń ucznia z życia codziennego.
-
Pokazanie praktycznego zastosowania wiedzy i wyjaśnianie otaczających nas zjawisk.
-
Pokazywanie wpływu nauki na nasze życie.
-
Różnorodne formy prezentacji treści pomocne w szybszym kształceniu umiejętności.
-
Niewielkie porcje wiedzy – treści podzielone na krótkie akapity.
-
Przypominanie podstaw przed wprowadzaniem nowych zagadnień – To było w szkole podstawowej!
-
Wyróżnianie treści istotnych dla dalszego kształcenia – definicje i wzory Zapamiętaj! oraz obowiązkowe doświadczenia.
-
Wizualizacja procesów i zjawisk.
3. Trudne treści w zakresie podstawowym
Układ treści nauczania zdefiniowany nową podstawą programową zakłada wprowadzanie nowych zagadnień z jednoczesnym utrwalaniem wiedzy z poprzedniego etapu edukacyjnego. Bardzo ważny jest więc dobór odpowiedniej metody nauczania, która umożliwi maksymalne wykorzystanie potencjału uczniów i opanowanie przez nich wszystkich kluczowych umiejętności – opisywania doświadczeń chemicznych, wykonywania obliczeń i korzystania z chemicznych tekstów źródłowych. Ponadto podział podręcznika na dwie części ułatwia wprowadzanie zagadnień z chemii nieorganicznej, ponieważ publikacja zawiera potrzebne do ich opanowania treści z chemii ogólnej.
Metody sprawdzające się w wyjaśnianiu trudnych treści
Wyjaśnianie krok po kroku
- Opisy doświadczeń chemicznych zilustrowane schematem i zdjęciem, z wyróżnionym zapisem obserwacji i wniosku.
- Przykłady z Planem rozwiązywania.
- Infografiki Krok po kroku przedstawiające sposób przeprowadzania doświadczeń i przemiany związków chemicznych.
Odwoływanie się do wiedzy i doświadczenia ucznia
- Analogie – odwoływanie się do wiedzy ucznia podczas wyjaśniania abstrakcyjnych zagadnień zwiększa szansę na ich zrozumienie i trwałe zapamiętanie.
- Jest na to sposób! – sprytne metody na zapamiętanie pojęć lub szybkie opanowanie umiejętności.
- Wskazywanie zagadnień istotnych dla dalszego kształcenia, czyli tego, co uczniowie powinni wiedzieć – Zapamiętaj!
4. Przygotowanie do egzaminu maturalnego w zakresie rozszerzonym
Wymagania szczegółowe w podstawie programowej są jednocześnie wymaganiami egzaminacyjnymi. Dobre przygotowanie uczniów, którzy planują zdawać chemię na maturze, jest konsekwencją systematycznej pracy i nauki od początku klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej, a dobry wynik egzaminu w dużej mierze zależy od umiejętności rozwiązywania różnych typów zadań, w tym dotyczących doświadczeń chemicznych i obliczeń chemicznych.
Skuteczne przygotowanie uczniów do egzaminu
- Oznaczenie treści kluczowych w kontekście przygotowań maturalnych.
- Wiesz, umiesz, zdasz – blok podsumowująco-utrwalający, który systematyzuje zdobytą wiedzę i wspiera kształcenie umiejętności rozwiązywania zadań typu maturalnego.
- Mapy pojęć – pokazanie związków przyczynowo-skutkowych i porządkowanie wiedzy po omówieniu zagadnienia.
- Ciągi przemian chemicznych – zestawienie informacji o poszczególnych grupach związków chemicznych ułatwia utrwalanie wiedzy, wspiera też kształcenie umiejętności planowania ciągów pozwalających otrzymać wybrane substancje.
- Infografiki Krok po kroku – przedstawienie kolejnych etapów procesów ułatwia ich rozumienie, a atrakcyjna grafika (dzięki prostym skojarzeniom) – zapamiętywanie.