
Matura z biologii wymaga nie tylko szerokiej wiedzy teoretycznej, ale także umiejętności analizy tekstów źródłowych, rycin oraz formułowania precyzyjnych odpowiedzi. Aby skutecznie przejść przez przygotowania do matury z biologii, warto skupić się na strategiach rozwiązywania zadań krok po kroku.
Jak skutecznie przygotować się do matury z biologii?
Uważnie czytaj tekst źródłowy (zadanie 2.1.).
- Tekst zawiera kluczowe informacje istotne dla udzielenia właściwej odpowiedzi – tutaj ważna była informacja o obecności grupy acetylowej wiążącej się kowalencyjnie z grupą hydroksylową seryny.
- W zadaniach z dłuższym tekstem źródłowym zacznij najpierw od przeczytania wszystkich poleceń, aby wiedzieć na jakie informacje zwracać szczególną uwagę,
- Podkreślaj w tekście te informacje.
Skrupulatnie analizuj ryciny (zadania: 3.1., 3.2, 4.1.).
- Zwracaj uwagę na podpisy, kierunek strzałek, na substraty i produkty przedstawionych reakcji.
- Umiejętnie połącz twoją wiedzę merytoryczną z informacjami znajdującymi się narycinie. Jeżeli masz pokazany rysunek to musisz z niego skorzystać. Nie możesz kierować się wyłącznie swoją wiedzą!
- Powtórz etapy fotosyntezy oraz oddychania komórkowego. Musisz znać ich nazwy, dokładną lokalizację w komórce oraz substraty i produkty.
Zwracaj uwagę na czasownik „wykaż” (zadanie 6.).
- W krótkiej odpowiedzi wykazujesz związek lub zależność w czasie lub przestrzeni, przyczyną i skutkiem lub między cechą budowy i funkcją danej struktury.
- W tym zadaniu był to związek między budową anatomiczną liścia rośliny wodnej, a jego funkcją, która jest przystosowaniem do środowiska życia.
- Powtarzając wiadomości zwracaj uwagę na znaczenie danej cechy np. budowy, jako przystosowanie do pełnienia określonej funkcji lub życia w określonych warunkach środowiska.
Naucz się poprawnie formułować problem badawczy (zadnie 7.1.).
- Możesz posłużyć się regułą: Czy X1 i X2 wpływa na Y u Z (w formie pytania) lub Wpływ X1 i X2 na Y u Z (w formie równoważnika zdania).
- X to czynnik badany (tutaj jest nim X1 – obecność łupiny nasiennej oraz X2 – wodny roztwór siarczanu ołowiu o różnym stężeniu), Y to przedmiot badań (kiełkowanie) i Z, czyli obiekt badań (nasiona bobu).
- Jeżeli są dwa czynniki badane to musisz uwzględnić oba czynniki w jednym problemie.
Naucz się poprawnie formułować wniosek (zadanie 7.2.).
- Wniosek pisz w czasie teraźniejszym. Uwzględniaj kierunek wpływu czynnika badanego (tutaj obecność łupiny
nasiennej oraz wodny roztwór siarczanu ołowiu o różnym stężeniu) na przedmiot
badań (kiełkowanie) i obiekt badań (nasiona bobu). - Wniosek formułujesz na podstawie danych z obu wykresów.
- Zadania dotyczące metodyki badań zawsze pojawiają się w arkuszu maturalnym.
Poznaj rolę próby kontrolnej (zadanie 7.3.).
- Tę informację możesz znaleźć w tekście źródłowym. Zwróć uwagę na czynnik badany i przedmiot badań.
- Zawsze uwzględnij nazwę konkretnego czynnika badanego, którego nie zawiera próba kontrolna.
- Pamiętaj, iż próba kontrolna jest punktem odniesienia dla uzyskanych wyników w próbach.
Zwracaj uwagę na czasownik „wyjaśnij” w poleceniach (zadanie 9.2.).
- W odpowiedzi musisz pokazać drogę (mechanizm) od przyczyny do skutku.
- W wypowiedzi uwzględnij zarażenie jajami tasiemca przez człowieka (przyczyna) prowadzi do tego, iż larwy znajdujące się w wątrobie człowieka nie są zjadane przez przedstawicieli psowatych (mechanizm), stąd brak możliwości osiągnięcia postaci dorosłej bąblowca, czyli brak zamknięcia cyklu (skutek).
- Powtórzy cykle rozwojowe pasożytów, naucz rozróżniać się żywiciela pośredniego od ostatecznego, przypomnij sobie rolę larw w cyklu rozwojowym.
Podkreślaj w poleceniach, te informacje, które musisz uwzględnić w odpowiedzi (zadanie 12.1.).
- Zwróć uwagę ile ich ma być oraz czego mają dotyczyć. Tutaj uwzględnij ilość dostępnego pokarmu w obu typach środowiska życia cierników oraz rolę hormonów tarczycy.
- Pamiętaj, iż pominięcie jednego elementu grozi utratą punktu.
- Powtórz rolę poszczególnych gruczołów dokrewnych i hormonów oraz zasadę ujemnego sprzężenia zwrotnego, gdyż to są częste zagadnienia w arkuszu maturalnym.
Zapoznaj się z „Wybranymi wzorami i stałymi fizykochemicznymi na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki” (zadania 17.1. i 17.2.).
- Poćwicz pisanie sekwencji antykodonów cząsteczek tRNA na podstawie nici kodującej lub matrycowej DNA.
- Poćwicz pisanie sekwencji aminokwasowej na podstawie nici kodującej lub matrycowej DNA – skorzystaj z tabeli kodu genetycznego.
- Pamiętaj o polarności nici DNA i RNA.
Powtórz rodowody (zadanie 17.3.).
- Pamiętaj, jeżeli zdrowi rodzice mają chore dziecko to cecha jest dziedziczona autosomalnie recesywnie.
- Pamiętaj, jeżeli cecha jest sprzężona z płcią to chora matka nie może mieć zdrowego syna, natomiast zdrowy ojciec nie może mieć chorej córki.
- Jeżeli w rodowodzie podane są cyfry przy poszczególnych pokoleniach lub litery przy poszczególnych osobach to przy uzasadnianiu musisz je w swojej odpowiedzi uwzględnić.
Ćwicz rozwiązywanie krzyżówek genetycznych (zadania 18. i 19.).
- Pamiętaj o prawidłowym zapisie genotypów gamet i genotypów potomstwa w krzyżówce, gdyż jeden błąd to 0 pkt za całe zadanie, nawet jeżeli prawidłowo podasz stosunek fenotypów i określisz prawdopodobieństwo.
- Zwracaj uwagę na właściwą kolejność podawanych fenotypów.
- Zadania z krzyżówkami genetycznymi zawsze znajdują się w arkuszu maturalnym, zatem możesz wiele punktów zdobyć lub niestety stracić.
Pamiętaj, iż rozmnażanie za pomocą nasion zapewnia dużą różnorodność genetyczną (zadanie 20.2.).
- Podczas rozmnażania płciowego zachodzi mejoza, która warunkuje zmienność rekombinacyjną (poprzez niezależną segregację chromosomów, crossing-over lub losowe łączenie się gamet).
- Samozapłodnienie zapewnia mniejszą różnorodność genetyczną, a nie jej brak!
- Materiał genetyczny pochodzi od jednego osobnika, a nie od dwóch, jednak zachodzi zapłodnienie i obecne są gamety powstałe na drodze mejozy.
- Rozmnażanie wegetatywne, poprzez bulwy, kłącza, cebule itd. nie zapewnia różnorodności genetycznej, ponieważ zachodzą tutaj jedynie podziały mitotyczne, a nie mejotyczne.
Podsumowanie
Jak zdać maturę z biologii na wysokim poziomie? Klucz to konsekwentna nauka, wnikliwa analiza zadań i regularne powtórki najważniejszych zagadnień. Zrozumienie podstawowych mechanizmów i procesów biologicznych pozwoli Ci nie tylko rozwiązać zadania, ale również zbudować pewność siebie w trakcie egzaminu.