W maju 2025 r. abiturienci szkół ponadpodstawowych przystąpią do egzaminu maturalnego, w tym do matury z chemii. Zakres sprawdzanych wiadomości i umiejętności precyzują nowe wymagania ogólne i szczegółowe określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego z 28 czerwca 2024 r. Jest to dokument wskazujący zakres wiadomości i umiejętności, ‎które z jednej strony muszą zostać uwzględnione w procesie kształcenia, w powtórkach przed maturą, a z drugiej – będą ‎sprawdzane w zadaniach egzaminacyjnych od 2025 r. To zasadnicza zmiana w porównaniu do ubiegłego roku szkolnego, w którym przygotowanie do matury z chemii opierało się na wymaganiach egzaminacyjnych.

 

Kolejną istotną zmianą jest przywrócenie progu zdawalności egzaminu z przedmiotów dodatkowych, w tym z chemii. Do otrzymania świadectwa dojrzałości w 2025 r. będzie konieczne zarówno uzyskanie co najmniej 30% punktów z egzaminu z każdego przedmiotu obowiązkowego ‎w części ustnej oraz w części pisemnej, jak i przystąpienie do przynajmniej jednego egzaminu z wybranego przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym i uzyskanie z niego minimum 30% punktów. Jednak ustawodawca uprzedza też, że trwają prace nad nowelizacją ustawy o systemie oświaty i rozważane jest przesunięcie obowiązkowego progu zdawalności egzaminu maturalnego z przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym na rok szkolny 2026/2027. 

 

Zmiany w wymaganiach ogólnych

W arkuszu egzaminacyjnym 2025 wszystkie zadania maturalne z chemii będą sprawdzały, w jakim stopniu uczeń ‎spełnia wymagania ogólne i szczegółowe podstawy programowej z 2024 r. Większość wymagań ogólnych, w porównaniu do ubiegłorocznych wymagań egzaminacyjnych, pozostała bez zmian. Jedyną różnicą jest:

• dodanie następującego zapisu w ramach pierwszego wymagania ogólnego Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji: Uczeń: [...] 2) korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych do wyszukiwania, przetwarzania, selekcji, agregacji, weryfikacji i wykorzystania danych [...].

 

Więcej zmian wprowadzono w wymaganiach szczegółowych podstawy programowej, w których usunięto lub zmodyfikowano część zapisów.

 

Zmiany w wymaganiach szczegółowych – chemia ogólna i nieorganiczna

W porównaniu do wymagań egzaminacyjnych z 2024 r. nie zmieniły się wymagania szczegółowe dotyczące zagadnień VI. Reakcje w roztworach wodnych oraz VIII. Reakcje utleniania i redukcji.

Nowością jest oczekiwanie od ucznia innych aktywności niż dotychczasowe – uczeń wyszukuje, porządkuje, porównuje. Treści nauczania poprzedzone tymi czasownikami operacyjnymi: wyszukuje, porządkuje, porównuje, prezentuje opisują umiejętności, które nie są związane z przyswajaniem wiadomości przez zapamiętywanie i nie powinny być egzekwowane jako wiedza faktograficzna (zgodnie z dokumentem: Dz.U. z 2024 r., poz. 996).

 

Nowością na maturze w 2025 r. będą zadania maturalne sprawdzające opanowanie wiadomości i umiejętności z zagadnień, które nie obowiązywały w poprzednich latach. Dodane zagadnienia znajdują się poniżej.

 

XIX. Białka

Uczeń:

1) wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje o budowie, właściwościach fizycznych, znaczeniu i zastosowaniu białek,

2) obserwuje proces denaturacji białek wywołanej oddziaływaniem na nie soli metali ciężkich i wysokiej temperatury; wymienia czynniki wywołujące wysalanie białek i wyjaśnia ten proces,

3) wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje o budowie drugorzędowej (α- i β-) oraz trzeciorzędowej (wiązania jonowe, mostki disiarczkowe, wiązania wodorowe i oddziaływania van der Waalsa) białek,

4) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające na identyfikację białek (reakcja biuretowa i reakcja ksantoproteinowa).

 

XXI. Chemia wokół nas

Uczeń:

wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje:

1) o właściwościach leczniczych i toksycznych substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, sposób przenikania do organizmu), np. leków, nikotyny, etanolu,

2) na temat działania składników popularnych leków (np. węgla aktywowanego, kwasu acetylosalicylowego, środków neutralizujących nadmiar kwasu w żołądku),

3) na temat składników zawartych w kawie, herbacie, mleku, wodzie mineralnej, napojach typu cola w aspekcie ich działania na organizm ludzki,

4) o procesach zachodzących podczas wyrabiania ciasta i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwaśnego mleka, jogurtów, serów.

 

XXII. Elementy ochrony środowiska

Uczeń:

1) tłumaczy, na czym polegają sorpcyjne właściwości gleby w uprawie roślin i ochronie środowiska; planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby oraz badanie właściwości sorpcyjnych gleby,

2) wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o rodzajach zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego, w tym klimatu,

3) proponuje sposoby ochrony środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem i degradacją zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju,

4) wskazuje potrzebę rozwoju gałęzi przemysłu chemicznego (leki, źródła energii, materiały); wskazuje problemy i zagrożenia wynikające z niewłaściwego planowania i prowadzenia procesów chemicznych; uzasadnia konieczność projektowania i wdrażania procesów chemicznych umożliwiających ograniczenie lub wyeliminowanie używania albo wytwarzania niebezpiecznych substancji; wyjaśnia zasady tzw. zielonej chemii.

 

Najważniejsze zmiany w pozostałych zagadnieniach zostały opisane poniżej.

 

1. W zagadnieniach Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna:

• liczbę Avogadra (wartość bezwymiarową) zastąpiono stałą Avogadra (posiadającą jednostkę [mol^1]),
• dodano zapis:

stosuje pojęcie masy atomowej (średnia masa atomów danego pierwiastka, z uwzględnieniem jego składu izotopowego), co jednak trzeba traktować jako doprecyzowanie wymagań, a nie zmianę czy zwiększenie zakresu,

• usunięto zapis:

dopowiedzenie w nawiasie: ustala wzór empiryczny i rzeczywisty związku chemicznego (nieorganicznego i organicznego) na podstawie jego składu (wyrażonego np. w procentach masowych) i masy molowej.

2. W zagadnieniach Budowa atomu:

• doprecyzowano wymaganie dotyczące właściwości fizycznych – usunięcie „na przykład” ograniczyło je jedynie do promienia atomowego i energii jonizacji: 5) określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej; wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

3. W zagadnieniach Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe:

• usunięto:

części zapisu punktu: określa rodzaj wiązania […] na podstawie elektroujemności oraz liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków i zmieniono na (proszę zwrócić uwagę na pozycję średnika!): 1) określa rodzaj wiązania: jonowe, kowalencyjne (w tym koordynacyjne), metaliczne; na podstawie elektroujemności według Paulinga określa polaryzację wiązania kowalencyjnego,

• zmieniono:
  • zapis z: pisze wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów złożonych, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych, na zapis: pisze wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów złożonych, z uwzględnieniem wolnych par elektronowych,
  • nazwę typu struktury z „diagonalna” na „digonalna” w zapisie: rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp², sp³) orbitali walencyjnych atomu centralnego w cząsteczkach związków nieorganicznych i organicznych; przewiduje budowę przestrzenną drobin metodą VSEPR; określa kształt drobin (struktura digonalna, trygonalna, tetraedryczna, piramidalna, V-kształtna).

4. W zagadnieniach Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych:

• zmieniono wymagania dotyczące rzędowości reakcji:

zapis: na podstawie danych doświadczalnych ilustrujących związek między stężeniem substratu a szybkością reakcji określa rząd reakcji zmienił brzmienie na: na podstawie równania kinetycznego określa rząd reakcji względem każdego substratu; na podstawie danych doświadczalnych ilustrujących związek między stężeniem substratu a szybkością reakcji określa rząd reakcji i pisze równanie kinetyczne,

• usunięto zapis: opisuje różnice między układem otwartym, zamkniętym i izolowanym.

5. W zagadnieniach Roztwory istotną zmianą jest zwiększenie liczby sposobów rozdzielania mieszanin na składniki o elektroforezę.
6. W zagadnieniach Systematyka związków nieorganicznych:

• usunięto wymaganie: opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

7. Zmieniono nazwę zagadnienia: Elektrochemia. Ogniwa na: IX. Elektrochemia. Ogniwa i elektroliza oraz dodano wymagania:

• pisze oraz rysuje schemat ogniwa odwracalnego i nieodwracalnego,
• wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje: a) o przebiegu korozji elektrochemicznej stali i żeliwa oraz o sposobach ochrony metali przed korozją elektrochemiczną; b) na temat współczesnych źródeł prądu stałego.

8. Usunięto cześć wymagań w zagadnieniach Metale, niemetale i ich związki:

• wymagania dotyczące zapisu równań reakcji metali z tlenem oraz ze stężonym roztworem kwasu siarkowego(VI): pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonego i stężonego roztworu kwasu azotowego(V) oraz stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (dla Al, Fe, Cu, Ag),
• wymagania dotyczące zapisywania reakcji chloru z wodą: pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne niemetali, w tym między innymi równania reakcji: wodoru z niemetalami (Cl₂, Br₂, O₂, N₂, S), chloru, bromu i siarki z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu); chloru z wodą.

9. Dodano wymagania do zagadnienia Zastosowania wybranych związków nieorganicznych:

• bada i opisuje właściwości tlenku krzemu(IV); wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje o odmianach tlenku krzemu(IV) występujących w przyrodzie i ich zastosowaniach,
• wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje o procesie produkcji szkła; jego rodzajach, właściwościach i zastosowaniach,
• wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje o właściwościach i zastosowaniach skał wapiennych (wapień, marmur, kreda),
• pisze wzory hydratów i soli bezwodnych (CaSO₄, (CaSO₄)₂H₂O i CaSO₄·2H₂O); opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania doświadczalnie; wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej; pisze odpowiednie równanie reakcji; wyszukuje, porządkuje, porównuje prezentuje informacje o właściwościach i zastosowaniach skał gipsowych,
• wyszukuje i prezentuje informacje na temat składu nawozów naturalnych i sztucznych oraz klasyfikuje je pod kątem zawartości pierwiastków.

 

Zmiana w wymaganiach szczegółowych – chemia organiczna

W wymaganiach z chemii organicznej też można zauważyć istotne zmiany.

 

10. W zagadnieniach Wstęp do chemii organicznej:

• dodano:
  • węglowodory cykliczne do wymagań związanych z klasyfikacją związków chemicznych na podstawie wzoru sumarycznego, półstrukturalnego (grupowego), opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych,
  • wymagania na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych) podaje nazwy systematyczne związków zawierających w szkielecie do 8 atomów węgla: węglowodorów, jednofunkcyjnych pochodnych węglowodorów (fluorowcopochodnych, alkoholi, fenoli, aldehydów, ketonów, kwasów karboksylowych, estrów); na podstawie nazw systematycznych rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe); tym samym wymagania dotyczące związków organicznych zostały ograniczone do związków zawierających do 8 atomów wegla w cząsteczce.

11. W zagadnieniach Węglowodory ograniczono wymagania do związków zawierających do 8 atomów węgla w cząsteczce, a w przypadku węglowodorów aromatycznych do dwóch związków  benzenu i toluenu (metylobenzenu):

• usunięto wymagania związane z reakcją trimeryzacji etynu oraz katalitycznego uwodornienia węglowodorów aromatycznych,
• dodano wymagania:
  • wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o tworzywach; wskazuje na zagrożenia związane z gazami powstającymi w wyniku ich spalania,
  • wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje na temat destylacji ropy naftowej i pirolizy węgla kamiennego; wymienia nazwy produktów tych procesów i ich zastosowania.

12. W zagadnieniach Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole:

• ograniczono wymagania do związków zawierających do 8 atomów węgla w cząsteczce i dodano:
  • na podstawie wyników doświadczenia (reakcji kwasowo-zasadowych lub reakcji z FeCl₃) klasyfikuje substancję do alkoholi lub fenoli,
  • wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o metodach otrzymywania, właściwościach fizycznych i chemicznych oraz zastosowaniach alkoholi i fenoli.

13. W części Związki karbonylowe − aldehydy i ketony ograniczono wymagania do związków zawierających do 8 atomów węgla w cząsteczce i dodano:

• wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o metodach otrzymywania, właściwościach i zastosowaniach aldehydów i ketonów.

14. W zagadnieniach Kwasy karboksylowe ograniczono wymagania do związków zawierających do 8 atomów węgla w cząsteczce oraz

• dodano wymagania:
  • pisze równania reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych (np. z alkoholi lub z aldehydów),
  • na podstawie wyników doświadczenia porównuje moc kwasów,
  • wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o zastosowaniu kwasów karboksylowych,
  • wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o budowie, występowaniu i zastosowaniach hydroksykwasów oraz możliwości tworzenia przez nie estrów międzycząsteczkowych (laktydy, poliestry) i wewnątrzcząsteczkowych (laktony),
• usunięto:
  • uzasadnia przyczynę redukujących właściwości kwasu metanowego (mrówkowego); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże właściwości redukujące kwasu metanowego (mrówkowego) (reakcja HCOOH z MnO₄^– ); pisze odpowiednie równania reakcji.

15. W zagadnieniach Estry i tłuszcze ograniczono wymagania do związków zawierających do 8 atomów węgla w cząsteczce oraz:

• dodano:
  • projektuje i przeprowadza reakcje estryfikacji; pisze równania reakcji alkoholi z kwasami nieorganicznymi i karboksylowymi; wskazuje na funkcję stężonego H₂SO₄,
  • wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o właściwościach fizycznych, chemicznych i zastosowaniach estrów i tłuszczów,
• zmieniono rodzaj wymagań z „wyjaśnia” na „wyszukuje, porównuje, prezentuje”:
  • wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o procesie usuwania brudu,
• usunięto:
  • bada wpływ twardości wody na powstawanie związków trudno rozpuszczalnych.

16. W zagadnieniach Związki organiczne zawierające azot:

• usunięto wymagania:
  • pisze równania reakcji hydrolizy amidów (np. acetamidu) w środowisku kwasowym i zasadowym,
  • pisze równania reakcji otrzymywania amin alifatycznych(np. w procesie alkilowania amoniaku)i amin aromatycznych(np. otrzymywanie aniliny w wyniku reakcji redukcji nitrobenzenu),
  • pisze równanie reakcji fenyloaminy (aniliny) z wodą bromową,
  • pisze równania reakcji hydrolizy amidów (np. acetamidu) w środowisku kwasowym i zasadowym,
  • pisze równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek mocznika; wykazuje, że produktem kondensacji mocznika jest związek zawierający w cząsteczce wiązanie amidowe (peptydowe).

17. W zagadnieniach Cukry:

• dodano:
  • wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o pochodzeniu cukrów prostych, zawartych np. w owocach (fotosynteza),
  • wskazuje wiązanie O-glikozydowe w cząsteczkach cukrów o podanych wzorach (np. sacharozy, maltozy, celobiozy),
  • wyjaśnia, dlaczego maltoza ma właściwości redukujące, a sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących,
  • obserwuje różnice we właściwościach skrobi i celulozy,
• usunięto:
  • planuje ciąg przemian pozwalających przekształcić cukry w inne związki organiczne (np. glukozę w alkohol etylowy, a następnie w octan etylu); pisze odpowiednie równania reakcji.

 

W minimalnym zestawie doświadczeń do wykonania samodzielnie przez uczniów lub w formie pokazu nauczycielskiego usunięto doświadczenia:

• otrzymywanie drogą elektrolizy wybranych pierwiastków (np. tlen, wodór, miedź),
• otrzymywanie mydeł,
• badanie odczynu wodnych roztworów: mocznika,
• badanie właściwości amfoterycznych aminokwasów (np. glicyny),
• badanie i odróżnianie tworzyw oraz włókien.

 

Do matury 2025 CKE przygotowało nowy Informator o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2024/2025, w którym prezentuje przykładowe zadania egzaminacyjne wraz z rozwiązaniami oraz wskazuje odniesienie zadań do wymagań podstawy programowej.