Regulacje prawne dotyczące realizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej obejmują 20 różnych ustaw i rozporządzeń (wymieniono je na końcu artykułu). Uważny czytelnik zauważy, że – choć wydają się być oddzielnymi aktami prawnymi - mają ze sobą bardzo wiele wspólnego. Wszystkie zmiany (zarówno te wcześniejsze jak i ostatnie) mają charakter komplementarny. Dotyczą – poza innymi ważnymi kwestiami - uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi i to bardzo szeroko rozumianymi oraz zadań nauczycieli związanych z pracą z uczniami o stwierdzonych określonych trudnościach.

Chodzi nie tylko o uczniów ze stwierdzonymi dysfunkcjami rozwojowymi, ale również o uczniów zdolnych, czy szczególnie uzdolnionych. Zwrócono uwagę na fakt, iż uczeń zdolny również potrzebuje określonego i zdecydowanego wsparcia ze strony szkoły. Praca z uczniami o określonych uzdolnieniach to przecież działanie na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych.

Wsparcie (nie tylko) dla ucznia

Przyjęte zmiany systemowe w oświacie w sposób bezpośredni nie wpływają na podstawowe zadania związane z pomocą psychologiczno-pedagogiczną, tylko je inaczej sytuują. Dlatego ważne jest uświadomienie sobie zasad, na których pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega oraz warunków jej prawidłowej realizacji.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami i zasadami pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na:

• rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia;
• wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy udzielanej uczniom;
• rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych uczniów, w celu wspierania potencjału rozwojowego ucznia i stwarzania warunków do jego aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola, szkoły i placówki oraz w środowisku społecznym./
  
  

Więcej na ten temat Czytelnik dowie się z webinariów Jana Lewandowskiego – „Uwarunkowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej – obowiązki dyrektora”, oraz „Uwarunkowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej – obowiązki nauczyciela”

 Pełen wachlarz trudności

Wspomniane potrzeby rozwojowe i edukacyjne wynikają w szczególności z: niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym, zaburzeń zachowania lub emocji, szczególnych uzdolnień, specyficznych trudności w uczeniu się, deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych, choroby przewlekłej, sytuacji kryzysowych lub traumatycznych, niepowodzeń edukacyjnych, zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi. Wymienia się także trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związane z wcześniejszym kształceniem za granicą. Oczywiście należy także wziąć pod uwagę inne potrzeby dziecka, które nie mieszczą się w wyżej wymienionych kategoriach.

Zasady organizowania pomocy

Zgodnie z zaleceniami MEN przy organizowaniu tego typu pomocy należy kierować się dziewięcioma podstawowymi zasadami:

1. Zasada indywidualizacji pracy z uczniem - realizowana na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.
2. Zasada „pomoc bliżej ucznia” - wspieranie ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w przedszkolu, szkole lub placówce, do której uczęszcza, w środowisku jego nauczania i wychowania.
3. Zasada „pomoc bliżej rodzica” - wspieranie rodziców ucznia, prowadzone w formie porad, konsultacji, warsztatów i szkoleń przez nauczycieli i specjalistów zatrudnionych w przedszkolu, w szkole lub placówce, w środowisku nauczania i wychowania dziecka. Wspieranie rodziców jest ukierunkowane na rozwiązywanie problemów wychowawczych i dydaktycznych, powinno podnosić ich umiejętności wychowawcze, a w konsekwencji – zwiększać efektywność pomocy psychologiczno-pedagogicznej realizowanej dla konkretnych uczniów.
4. Zasada „pomoc bliżej nauczyciela” - wspieranie nauczycieli pracujących z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przez innych nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów, w środowisku funkcjonowania ucznia oraz przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym – poradnie specjalistyczne. Wspieranie nauczycieli (podobnie jak rodziców uczniów) jest ukierunkowane na doskonalenie ich kompetencji potrzebnych do skutecznej pomocy uczniom ze specjalnymi, ale i bardzo skonkretyzowanymi potrzebami edukacyjnymi.
5. Elastyczność i adekwatność planowanych i realizowanych działań do stwierdzonych potrzeb ucznia – likwidacja dotychczas istniejących barier formalnoprawnych (np. odejście od określania minimalnej liczby uczniów na zajęciach).
6. Instytucjonalne i osobowe partnerstwo - spójność przepisów regulujących funkcjonowanie instytucji-partnerów (np. szkoła i poradnia psychologiczno-pedagogiczna, szkoła i jednostka samorządu terytorialnego jako organ prowadzący publiczne przedszkole, szkołę lub placówkę), budowanie sieci podmiotów, współpracujących na rzecz zwiększania efektywności pomocy udzielanej uczniowi (np. szkoła – rodzice – poradnia psychologiczno-pedagogiczna – placówki doskonalenia nauczycieli – inne przedszkola, szkoły i placówki oraz instytucje i placówki działające na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży).
7. Aktualizacja w klasyfikacji specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów – terminologia oraz filozofia zmiany zgodne ze stanem najnowszej wiedzy psychologicznej, pedagogicznej, socjologicznej, medycznej itp.
8. Zaufanie do profesjonalizmu nauczycieli i wychowawców – pierwszych diagnostów specjalnych potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych i rozwojowych swoich podopiecznych.
9. Zaufanie do szkoły – swoistej instytucji „szybkiego reagowania” zarówno na specjalne potrzeby uczniów sklasyfikowane w rozporządzeniach, jak i na potrzeby nieokreślone, trudne do skodyfikowania.

 

***

Regulacje prawne dotyczące realizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (Dz. U. z dnia 22 maja 2019 roku, pozycja 967 z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dania 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z dnia 8 sierpnia 2019 roku poz. 1481);
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe (Dz. U. z dnia 19 czerwca 2019 roku, poz. 1148);
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (Dz. U. z dnia 11 stycznia 2017 roku, poz. 60 z późniejszymi zmianami);
• Ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy - Prawo oświatowe oraz ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (Dz. U. z dnia 03 września 2019 roku, poz. 1681);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 7 maja 2013 roku Nr 85, poz. 535);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2017 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2017 roku, poz. 1643);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z dnia 25 sierpnia 2017 roku, poz. 1591);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży Dz. U. z dnia 29 sierpnia 2017 roku, poz. 1616);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2017 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2017 roku, poz. 1656);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 roku w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2017 roku, poz. 1646);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym(Dz. U. z dnia 24 sierpnia 2017 roku, poz. 1578);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2017 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z dnia 24 sierpnia 2017 roku, poz. 1652);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z dnia 6 sierpnia 2018 roku, poz. 1485 );
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 roku w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2017 roku, poz. 1646 );
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 roku w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. z dnia 14 września 2017 roku, poz. 1743);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 sierpnia 2018 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z dnia 27 sierpnia 2018 roku, poz. 1647);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 lutego 2019 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z dnia 20 lutego 2019 roku, poz. 323);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2019 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2019 roku, poz. 1664);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 września 2019 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z dnia 19 września 2019 roku, poz. 1788);

 

Tekst: Jan Lewandowski
Opracowanie i skróty redakcyjne: Joanna Szulc 

 

Z kolejnych części naszego cyklu na temat pomocy psychologiczno-pedagogicznej Czytelnicy dowiedzą się:

- Jak organizować pomoc psychologiczno-pedagogiczną? Jakie są dostępne formy pomocy? 

- Na czym polega indywidualizacja pracy z uczniem? Jak ma wyglądać przepływ informacji między nauczycielem, uczniem i rodzicami? Jak prawidłowo dokumentować podjęte działania?