Ćwiczenia artykulacyjne – jak sprawić, by stały się atrakcyjniejsze?

Ćwiczenia buzi i języka, choć niezwykle istotne w terapii, fot. Westend61/Getty Images

Ćwiczenia buzi i języka, choć niezwykle istotne w terapii, są postrzegane jako trudne i mało atrakcyjne. Logopeda może jednak sprawić, by dzieci szybko się nie zniechęcały.

Każde zajęcia logopedyczne rozpoczynają się od „gimnastyki buzi i języka”, czyli od ćwiczeń usprawniających motorykę narządów artykulacyjnych. Jest to niezmiernie ważny element terapii. Język, wargi i policzki są zbudowane z wielu mięśni. W przypadku występowania wad wymowy zespół tych mięśni realizuje nieprawidłowe wzorce ruchowe. Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych służą temu, by wypracować ich prawidłowe ułożenie i w efekcie uzyskać prawidłowe brzmienie ćwiczonej głoski. Ćwiczący musi nie tylko umieć odpowiednio ułożyć język i wargi, lecz także niejako przerzucić się na zupełnie nowy sposób wymawiania, nie tylko w czasie treningu w gabinecie, lecz także docelowo w mowie na co dzień. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych są więc kluczowe dla osiągnięcia tego efektu. Podobnie jak w przypadku treningu na siłowni, aby ćwiczenia przyniosły zamierzony efekt, muszą być wykonywane systematycznie. Wielokrotne powtarzanie tych samych ruchów jest niezbędne do tego, by mięśnie i nerwy, które je zaopatrują, mogły wyuczyć się nowego wzorca ruchu. Ta konieczność sprawia, że ćwiczenia „buzi i języka” są postrzegane jako żmudne, nudne i trudne. Dzieci – i nie tylko – często szybko tracą chęć do ich wykonywania. Bez systematycznych ćwiczeń terapia nie przynosi zadowalających efektów, a czas jej trwania się wydłuża. To skutkuje zniechęceniem oraz frustracją dziecka i rodziców, a także naraża na dodatkowe koszty, jeśli terapia jest prowadzona w prywatnym gabinecie.

W pracy nad poprawianiem wymowy warto skorzystać z istniejących zasobów i aplikacji dostępnych w sieci. Wybierając je, koniecznie należy zwrócić uwagę na to, czy przy ich tworzeniu pracował logopeda. Powstaje coraz więcej aplikacji na smartfony, tworzonych z myślą o dzieciach i młodzieży z wadą wymowy. Są one coraz chętniej wykorzystywane w terapii ze względu na atrakcyjność formy ćwiczeń, które przypominają grę. Aplikacje powinny być używane jako dodatkowa pomoc w sytuacji, gdy dziecko jest już pod opieką specjalisty. Warto się nimi wspomagać, zwłaszcza jeśli dziecko jest zniechęcone i znużone tradycyjną formą pracy. Smartfon jest atrakcyjny, kojarzy się z rozrywką. Istnieje szansa, że nasz uczeń chętniej wykona ćwiczenie prezentowane w formie gry.

Aplikacja "Logominy" zawiera zdjęcia obrazujące prawidłowe ułożenie narządów artykulacyjnych w czasie wymawiania danej głoski. Wykorzystanie zdjęć sprawia, że materiał nie jest zbyt infantylny i będą z niego mogli korzystać również starsi uczniowie. Aplikacja zawiera zestaw ćwiczeń wykorzystujących kamerę w smartfonie – dziecko ma możliwość nagrywania i oglądania się na telefonie, co stanowi sporą atrakcję. Oprócz tego program oferuje gamę innych aktywności. Zawiera różnorodne ćwiczenia słuchowe, zadania kształcące koordynację wzrokowo-słuchowo-ruchową, ciekawe wierszyki służące utrwalaniu wymowy ćwiczonej głoski oraz porady opracowane przez logopedę praktyka. Dzięki aplikacji mamy więc pewność, że opracowany materiał jest profesjonalny. Aplikacja jest bezpłatna i zajmuje niewiele miejsca w pamięci urządzenia. Dziecko może mieć ćwiczenia zawsze przy sobie i wykonywać je na przykład w czasie podróży samochodem.

Należy pamiętać, że żadna aplikacja nie zastąpi specjalisty. Absolutnie niewskazane jest podejmowanie ćwiczeń na własną rękę, bez monitorowania postępów przez logopedę. Nieprawidłowo prowadzone ćwiczenia mogą doprowadzić do wywołania u dziecka deformacji, przez co jego wymowa będzie nadal nieprawidłowa. Korekcja deformacji jest uciążliwa i wymaga o wiele więcej pracy niż wywołanie głoski „od zera”. Wywoływanie głosek pozostawmy wyszkolonym logopedom.

logominy 1170x210 kopia 2.jpg

Rodzicu – jak możesz pomóc dziecku i sobie w wypracowaniu nawyku systematycznego ćwiczenia?

  1. Porozmawiaj z dzieckiem o tym, jaki jest cel „gimnastyki buzi i języka” – dzięki regularnym ćwiczeniom będzie mówić ładnie, poprawnie. Wystrzegaj się zawstydzania i krytykowania dziecka – to nie zmotywuje go do działania, a może sprawić, że będzie się wstydziło mówić.
  2. Najpierw wykonaj ćwiczenia samodzielnie. Jeśli masz wątpliwości, jak to zrobić, zasięgnij rady logopedy – bądź przy dziecku w czasie terapii lub umów się na konsultację. Gdy będziesz mieć dokładną wiedzę i właściwe umiejętności, będziesz mógł skutecznie pomóc.
  3. Pracując z młodszym dzieckiem (0–3), wykorzystuj chwile jego uwagi i wykonujcie wspólnie ćwiczenia mimochodem, w czasie zabawy lub czynności pielęgnacyjnych. Postaraj się, żeby „robienie minek” skojarzyło się dziecku z wesołą zabawą.
  4. Nie przejmuj się, jeśli dziecko Twoim zdaniem ćwiczy zbyt krótko – lepiej jest potrenować dwie minuty dwa razy dziennie niż w ogóle.
  5. W pracy ze starszymi dziećmi, które niechętnie ćwiczą, warto sięgnąć po systemy motywacyjne. Ustalcie z góry drobną nagrodę, atrakcyjną dla dziecka. Za każde ćwiczenie może zbierać plusy lub pieczątki do zeszytu. Po uzbieraniu ich odpowiedniej liczby przyznaj nagrodę. Ćwiczenia warto uatrakcyjnić, korzystając z dostępnych aplikacji na smartfony lub gier logopedycznych. Dobrze sprawdza się wykorzystanie aplikacji jako formy nagrody za trening. Ustalcie również stałą porę ćwiczeń i konsekwentnie jej przestrzegajcie. To ułatwi wypracowanie nawyku systematyczności.
  6. Pamiętaj, że ćwiczenia należy wykonywać systematycznie i codziennie, również w dni wolne od szkoły czy przedszkola. Robienie przerw nie służy niczemu dobremu, sprawia, że dziecku trudniej jest wypracować nawyk, i wydłuża czas terapii.

W pracy nad poprawną wymową mamy do dyspozycji coraz więcej środków i pomocy. Warto z nich korzystać, tak aby terapia stała się atrakcyjnym zajęciem i prowadziła do sukcesu.

Aleksandra Kwaśniewska – logopeda, neurologopeda