Trzy oblicza mutyzmu

mutyzm wybiórczy
Poszczególne odmiany mutyzmu mogą mieć podłoże psychogenne. fot. Tomsickova Tatyana/shutterstock

Stres, konflikty, sytuacje traumatyczne mogą wywołać u dziecka, które ma prawidłowo zbudowany narząd mowy zaburzenia w komunikowaniu się, tzw. mutyzm funkcjonalny. Oto trzy jego odmiany.

Mutyzm całkowity

Zaburzenie polegające na nie używaniu języka mówione w żadnej sytuacji. Dziecko komunikuje się z otoczeniem poprzez gesty, mimikę (w przypadku dzieci starszych do porozumiewania się wykorzystywane jest pisanie), ale nie mówi. Za to wydaje z siebie nieartykułowane dźwięki, krzyki, szepty. Ma podłoże psychogenne i może być reakcją dziecka na sytuację trudną lub zagrażającą, taką, w której dziecko przeżyło szok. Mutyzmowi całkowitemu często towarzyszą także inne objawy, jak trudności z przełykaniem pokarmów (dysfagia), zaburzenia łaknienia, zredukowana mimika twarzy (animia). Czasami pojawia się także bezgłos (afonia), czyli niemożność wydawania dźwięków.

Warto wiedzieć:

Mutyzm całkowity to często reakcja obronna dziecka, które nie radzi sobie z konfliktami rodzinnymi.


Mutyzm selektywny

Zaburzenie polegające na wybiórczym używaniu języka. Dziecko komunikuje się tylko z wybranymi osobami i tylko na swoich zasadach (tzn. dziecko może rozmawiać z mamą, ale tylko wtedy gdy są sami, a przy innych osobach milczy). Charakterystyczną cechą mutyzmu wybiórczego jest to, że dziecko nawet jeśli się komunikuje, to widać, że robi to niechętnie – wypowiada się monosylabami, krótkimi komunikatami, samo spontanicznie nie zabiera głosu.

Warto wiedzieć:

Mutyzmowi selektywnemu często towarzyszy negatywne nastawienie dziecka do kontaktów z innymi – gdy jest przez nich zachęcane do rozmowy stresuje się i reaguje np. płaczem.


Mutyzm sytuacyjny

To rodzaj mutyzmu selektywnego, który pojawia się u dzieci, które normalnie nie mają problemów z komunikowaniem się, ale w sytuacjach nowych lub trudnych przestają mówić, a zamiast tego porozumiewają się z otoczeniem gestami, mimiką, a w przypadku dzieci starszych pisząc.

Warto wiedzieć:

Mutyzm sytuacyjny charakteryzuje się tym, że wraz ze zmianą sytuacji lub zmniejszeniem stresu z nią związanego dziecko zaczyna znowu specjalnie mówić.

Obok mutyzmu funkcjonalnego wyróżniamy także mutyzm organiczny, czyli związany z uszkodzeniami peryferycznych organów mowy (np. krtani, podniebienia) – w jego przypadku terapie logopedyczne nie przyniosą żadnych efektów, do momentu usunięcia przyczyn organicznych w leczeniu laryngologicznym. Mutyzm organiczny może być także związany z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego.

Autor: Magdalena Kozińska