Nie ma polskich statystyk na ten temat, ale badania amerykańskie mówią o 7 przypadkach na 1000 dzieci, czyli w małym przedszkolu 150-osobowym statystycznie jest przynajmniej jedno dziecko z mutyzmem wybiórczym. Bo trzeba pamiętać, że mutyzm wybiórczy to zaburzenie wieku dziecięcego, nie ma dorosłych z mutyzmem.

Niestety tak i to jest prawdziwy dramat, bo kiedy do specjalisty trafia 13–14-latek, który w szkole nie mówi, a jedynie komunikuje się, np. pisząc, to jest to prawdziwe wyzwanie – wiadomo, że praca będzie długotrwała i konieczne może okazać się wprowadzenie farmakoterapii. Oczywiście przy intensywnej pracy dziecka, rodziców i szkoły można poprawić jakość jego funkcjonowania, ale całkowicie tych zaburzeń nie da się wyeliminować. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka. Tak naprawdę mutyzm wybiórczy pojawia się najczęściej między 2 a 4 rokiem życia. Jeśli w tym okresie zostanie wychwycony, to najczęściej nie będzie potrzebna nawet terapia psychologiczna, wystarczy zaangażowanie rodzica i nauczyciela, którzy przy pewnych wskazówkach od psychologa będą na co dzień pracować z dzieckiem.

Wychowawczyni z przedszkola – mutyzm charakteryzuje się tym, że dziecko zwykle w domu bardzo dobrze funkcjonuje, rozmawia, bryka, nie ma problemu z komunikowaniem swoich potrzeb. Problem zaczyna się najczęściej za drzwiami przedszkolnej sali – nagle zmienia się w ciche, wycofane dziecko, które nie komunikuje żadnych potrzeb, ani fizjologicznych, ani emocjonalnych – jest jak zmrożone. I to zarówno w słowach, jak i w gestach, mimice, które są bardzo ograniczone.

Przede wszystkim fakt, że dziecko się nie odzywa. Oczywiście, jeśli nie odzywa się przez pierwsze cztery tygodnie w nowej grupie przedszkolnej, to milczenie może być związane po prostu z procesem adaptacyjnym. Ale jeśli w drugim miesiącu nadal nic nie mówi, to sygnał, że jest coś nie tak. Nie wolno tego zrzucać na karb nieśmiałości – bo nieśmiałe dzieci niechętnie, ale mówią. Dzieci z mutyzmem chcą, ale nie mogą nic powiedzieć. Grzeczne dziecko, które rozumie i wykonuje wszystkie polecenia, ale nic nie mówi, to bardzo niepokojący objaw. Zwykle dzieci z mutyzmem mają też kłopoty z jedzeniem i piciem – nie chcą tego robić, niechętnie chodzą do łazienki, nie angażują się w zabawy z kolegami. To wszystko powinno nauczyciela zaniepokoić i stać się przyczynkiem do rozmowy z rodzicami i psychologiem przedszkolnym.

Przede wszystkim powinien udać się do psychologa. Mutyzm wybiórczy to zaburzenie lękowe, które – nieleczone – w przyszłości może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji psychicznych, takich jak depresja, fobie. Można to wszystko wychwycić i dzięki pracy z dzieckiem opanować jego lęki. W zależności od nasilenia tej dolegliwości są dzieci, które całkowicie da się z mutyzmu wybiórczego wyprowadzić, i takie, u których dzięki terapii, czasem także połączonej z farmakoterapią, udaje się doprowadzić do momentu, w którym dziecko bez większych problemów funkcjonuje społecznie.

Trzeba także zdawać sobie sprawę z tego, że mutyzm to zaburzenie, które wymaga od rodzica bardzo dużo cierpliwości i zaangażowania – od jego postawy, otwartości zależy to, jak dziecko będzie radziło sobie ze swoimi lękami. Tu nie da się niczego przyśpieszyć, nie ma magicznych recept, jest tylko systematyczna praca, która powoli zaczyna przynosić efekty.

Barbara Ołdakowska-Żyłka – pedagog, współautorka książki pt. Mutyzm wybiórczy. Strategie pomocy dziecku i rodzinie, założycielka pierwszej w Polsce Poradni Terapii Mutyzmu „Mówię” oraz portalu poświęconego mutyzmowi www.mutyzmportal.pl. Prowadzi konsultacje i szkolenia dla rodziców, konsultacje i diagnozy dzieci, szkolenia specjalistów oraz superwizje.

 

1. Jeśli dziecko nie odpowiada na pytanie, daj mu znać, że je widzisz i akceptujesz – uśmiechnij się, skiń głową, podnieś rękę, spójrz przyjaźnie
2. Sadzaj dziecko z przodu grupy, tak by łatwiej skupiać jego uwagę i pozwolić mu na zaangażowanie się w zajęcia i aktywność
3. Jeśli dziecko izoluje się od rówieśników, zapewnij mu towarzystwo cichych, nieśmiałych dzieci i zachęcaj do wspólnej zabawy w małych grupach, np. w toczenie piłki, przeciąganie liny.