Reforma edukacji 2026 

Pracom nad podstawami przyświecały następujące założenia:

• Wspólny fundament i spójność – część ogólna podstawy programowej jako baza dla wszystkich przedmiotów.
• Głębokie uczenie się i stosowanie wiedzy – ma stworzyć uczniom okazje do stosowania zdobytej wiedzy i umiejętności w rozwiązywaniu realnych problemów, także poza szkołą.
• Urealniony zakres treści – zakres efektów uczenia się jest adekwatny do potrzeb uczniów oraz możliwy do zrealizowania w szkole.
• Kompetencje przekrojowe w przedmiotowych efektach uczenia się – jasne oczekiwania i standardy w zakresie rozwoju kompetencji przekrojowych i sprawczości.
• Doświadczenia edukacyjne – gwarancja dla wszystkich uczniów na zdobycie doświadczeń edukacyjnych, które wzmacniają sprawczość.
• Połączenie podstawy z wymaganiami egzaminacyjnymi – nowa podstawa opisana językiem efektów uczenia będzie listą wymagań egzaminacyjnych.

Edukacja wczesnoszkolna

• Wspieranie aktywności badawczej dzieci w konstruowaniu, a nie odtwarzaniu wiedzy i umiejętności. 
• Wzmocnienie kompetencji komunikacyjnych jako wsparcie w rozwoju i uczeniu się. 
• Większy nacisk na rozwój kompetencji społeczno-emocjonalnych dzieci w zakresie rozumienia siebie, koncentracji oraz nawiązywania i podtrzymywania relacji z innymi. 
• Rozwijanie poczucia sprawczości – tworzenie sytuacji edukacyjnych sprzyjających rozwijaniu samodzielności dzieci, sprawczości w działaniu, podejmowaniu decyzji, oddziaływaniu na rzeczywistość szkolną, partycypacji. 
• Wsparcie rozwoju kreatywności i krytycznego myślenia oraz działania poprzez zróżnicowane formy aktywności: matematyczne, językowe, badawcze, artystyczne oraz zabawy i gry edukacyjne.

Język polski 

• Mniej pojęć i terminów do opanowania: nacisk na rozwój podstawowych umiejętności (mówienia, pisania, słuchania i czytania).
• Więcej swobody oraz czasu dla uczniów i nauczycieli na gruntowne kształcenie pożądanych umiejętności w praktyce oraz podczas pracy zespołowej.
• Wzmocnienie interdyscyplinarności edukacji polonistycznej, realizacja modułów: filozoficznego, medialnego i kulturowego.
• Przeciwdziałanie kryzysowi komunikacji: nacisk na prowadzenie dialogu, aktywne słuchanie, asertywną komunikację i tworzenie logicznie uporządkowanych wypowiedzi ustnych i pisemnych (wykorzystanie zasad grzeczności językowej i świadomego przeciwdziałania agresji i manipulacji).
• Edukacja medialna: analiza i rozumienie tekstów użytkowych, publicystycznych, popularnonaukowych i medialnych; krytyczne korzystanie z przekazów medialnych, w tym rozpoznawanie fałszu i manipulacji; uwzględnienie zasad higieny cyfrowej i wykorzystania sztucznej inteligencji.

Języki obce nowożytne 

• Uelastycznienie dokumentu – przygotowanie dodatkowego wariantu podstawy i przekazanie w ręce nauczycieli decyzji o realizowanym wariancie (wariantom przypisano poziomy z ESOKJ), przy jednoczesnym wskazaniu wariantu minimalnego do realizacji na danym etapie edukacyjnym i wskazaniu poziomu egzaminu ósmoklasisty.
• Obligatoryjne i fakultatywne efekty uczenia się – w obrębie znajomości środków językowych (przy równoczesnej rezygnacji z poprzedzania aspektów tematycznych skrótem „np.”, co jednoznacznie definiuje katalog obligatoryjny).
• Uszczegółowienie efektów uczenia się – w obrębie celu dotyczącego przetwarzania, tak by nauczyciele mieli jasność, jakie zadania są realizacją tych efektów, dodanie celu i efektów uczenia się związanych z umiejętnością uczenia się języków obcych w ogóle.
• Priorytet: komunikacja ustna – podniesienie w dokumencie istotności komunikacji ustnej, a także rozumienia różnorodnych akcentów.
• Podkreślenie w podstawie programowej do drugiego języka istoty komunikacji ustnej oraz pracy nad repertuarem środków językowych, w szczególności leksykalnych, przy równoczesnym ograniczeniu funkcji wskazujących na zagadnienia gramatyczne, np. czas przeszły tylko do wskazanych czasowników o wysokiej frekwencyjności w języku (ten efekt uczenia się został ograniczony do kilkunastu wskazanych w podstawie czasowników).

Matematyka 

• Utrzymanie w podstawie podziału na dwa poziomy: klasy IV–VI i klasy VII–VIII. Każdy z tych poziomów ma inaczej sformułowane cele uczenia się i inny poziom formalizmu języka matematycznego.
• Większy nacisk na rozumienie własności działań, podkreślenie relacyjnego charakteru matematyki.
• Sprecyzowanie roli kalkulatora i aplikacji komputerowych w rozwijaniu umiejętności matematycznych.
• Stopniowe budowanie umiejętności argumentacji i uzasadniania przez wszystkie lata od klasy czwartej do ósmej, rozwijanie przy tej okazji umiejętności komunikacyjnych.
• Zwiększenie nacisku na dostrzeganie matematyki w otaczającym świecie i jej zastosowania w innych dziedzinach.
• Opisanie umiejętności krytycznej interpretacji informacji oraz umiejętności oceniania, jakie wnioski dadzą się z nich wywieść, a jakie – nie.
• Opracowanie modułu finansowego zbudowanego wokół poznawanych przez ucznia własności matematycznych.

Historia  

• Zachowano tradycyjny, chronologiczny układ treści nauczania-uczenia się,
• Zachowano zagadnienia propedeutyczne, jako wprowadzenie do kształcenia historycznego w klasie IV.
• Wzrosła liczba godzin przeznaczonych na historię najnowszą – cezurą między II i III etapem edukacyjnym jest przełom XIX i XX wieku, dzięki czemu na historię współczesną przeznaczono dwa lata (klasy VII–VIII).
• Wprowadzono ujednolicone zapisy efektów uczenia się.
  • ściślej niż dotychczas wskazują wymagane minimum wiadomości (pojęcia, postacie i daty, które powinien opanować każdy uczeń);
  • jednoznacznie nakazują pracę z szeroko rozumianymi źródłami (z epoki), mapami historycznymi i tekstami kultury;
  • zachęcają do wyrażania przez uczniów ocen i podejmowania dyskusji;
  • skłaniają do odniesienia omawianych zagadnień do współczesności lub do własnego regionu.
• Silniej zaakcentowano wątki regionalne i lokalne.
• Historię państwa i narodu polskiego przedstawiono na tle historii powszechnej.

Przyroda

• Kontynuacja realizacji zajęć terenowych jako obligatoryjnych poprzez:
  • grupowanie w bloki zajęć przyrody (minimum 2 godziny),
  • kształcenie umiejętności (uczeń „rozpoznaje”, „bada”, „analizuje […] na podstawie obserwacji”, czemu sprzyjać ma propozycja konkretnych doświadczeń edukacyjnych,
  • możliwość realizacji zajęć w sposób kompleksowy, tj. podczas wyjścia w teren i badania np. gleby uczeń nie tylko określa jej barwę i uziarnienie, ale także sprawdza obecność organizmów żywych, określa ich cechy przystosowawcze czy też bada odczyn gleby.
• Wprowadzanie w szkołach nauczania przez dociekanie naukowe.
• Interdyscyplinarność – zwrócenie uwagi na zagadnienia i ich korelacje w zakresie biologii, chemii, geografii, fizyki, edukacji klimatyczno-środowiskowej, elementów edukacji zdrowotnej.
• Wspieranie głębokiego uczenia się – poprzez wykorzystanie czasowników operacyjnych z wyższego poziomu taksonomicznego.
• Urealnienie zapisów i zapewnienie czasu na uczenie się każdego ucznia (w tym uczniów ze SPE).
• Nakreślenie wzajemnych połączeń między nauką, technologią, inżynierią i matematyką.
• Zachęcenie do realizacji zajęć nie tylko w ławkach szkolnych i do bezpośredniego kontaktu z przyrodą.

Plastyka

• Większa swoboda w wyborze i eksploatowaniu różnych form artystycznej wypowiedzi, środków wyrazu, materiałów, technik, tematów.
• Skupienie na krytycznym myśleniu, a nie odtwarzaniu.
• Inne spojrzenie na proponowane formy artystycznej wypowiedzi.
• Rozszerzenie form artystycznej wypowiedzi o fotografię, film i inne formy charakterystyczne dla sztuki współczesnej.
• Skoncentrowanie na procesie twórczym, a nie tylko efekcie końcowym.
• Więcej odniesień do sztuki współczesnej.
• Wprowadzenie efektów dotyczących dzielenia się swoimi odczuciami z odbioru dzieła, a także omawiania własnych prac plastycznych, udzielania i przyjmowania konstruktywnej informacji zwrotnej i jej wykorzystania.

Muzyka

• Kompetencje przyszłości – kształtowanie umiejętności kreatywnego myślenia, współpracy w zespole, komunikacji oraz świadomej prezentacji swoich działań muzycznych.
• Doświadczanie muzyki w działaniu – śpiew, gra na instrumentach, improwizacja i ruch z muzyką stanowią punkt wyjścia do dalszej pracy nad rozumieniem muzyki i jej kontekstu.
• Korelacje międzyprzedmiotowe – integracja treści muzycznych z innymi dziedzinami nauki i sztuki (także z przedmiotami wchodzącymi w skład modułu kultura: historia, język polski, plastyka).
• Personalizacja procesu uczenia się – elastyczność w doborze repertuaru, ról w projektach i środków wyrazu, dostosowanie ich do zainteresowań i możliwości uczniów.
• Muzyka w środowisku cyfrowym – twórcze wykorzystanie narzędzi cyfrowych do nagrywania, edycji i prezentacji muzyki.
• Wprowadzenie spójnej, czterodziałowej struktury – ułatwia planowanie nauczania, zapewnia równowagę między wykonawstwem, odbiorem i refleksją.
• Obowiązkowe doświadczenia edukacyjne – gwarantują, że każdy uczeń realnie uczestniczy w wydarzeniach muzycznych i projektach rozwijających kompetencje społeczne i twórcze.
• Zwiększona autonomia nauczyciela – możliwość doboru repertuaru, metod i form pracy zgodnie z potrzebami uczniów i specyfiką szkoły.
• Większy nacisk na dobrostan ucznia – poprzez rozwój samoświadomości, relacji i świadomego korzystania z muzyki w celu wspierania emocji i zdrowia.

Zajęcia praktyczno-techniczne

• Praktyczność i użyteczność działań – uczniowie wykonują konkretne zadania techniczne z zastosowaniem narzędzi, materiałów i urządzeń obecnych w ich codziennym otoczeniu (szkoła, dom, środowisko lokalne), ucząc się poprzez działanie.
• Przygotowanie do dorosłości – zajęcia uczą radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami życia – od obsługi urządzeń domowych, przez planowanie wydatków i drobne naprawy, po odpowiedzialne gospodarowanie zasobami. Wprowadzają uczniów w świat obowiązków domowych, uczą zaradności, zarządzania czasem i działania ekonomicznego. Dają poczucie: „potrafię coś wymyślić, zaplanować, wykonać i zmodyfikować”.
• Rozwijanie sprawczości – przedmiot wspiera samodzielność ucznia, buduje poczucie wpływu na otoczenie, uczy podejmowania decyzji, planowania działań i oceny ich efektów.
• Kształtowanie postaw proekologicznych i odpowiedzialności za środowisko – przedmiot wprowadza uczniów w ideę zrównoważonego rozwoju, recyklingu i odpowiedzialnej konsumpcji, m.in. poprzez analizę „cyklu życia” wytworu technicznego.
• Elastyczność i różnorodność treści – nauczyciel może dostosowywać tematykę projektów do lokalnych zasobów, tradycji technicznych i zainteresowań uczniów, a także do dostępnych warunków szkolnych.

Biologia

• Podstawa programowa obejmuje zarówno efekty uczenia się, jak i doświadczenia edukacyjne, wspierające aktywność poznawczą, współpracę i samodzielne myślenie.
• Obowiązek realizacji projektów, zajęć terenowych i eksperymentów, które pozwalają uczniom badać rzeczywistość i wyciągać własne wnioski
• Nauczyciel staje się przewodnikiem ucznia w dociekaniu i eksperymentowaniu, w drodze do wiedzy i umiejętności, a także mentorem i uczestnikiem dialogu z uczniami – ta nowa rola nauczyciela wybrzmiewa w treści efektów uczenia się: uczeń działa, docieka, analizuje, wnioskuje, interpretuje, ocenia.
• Spiralność i kumulatywność – w nauczaniu biologii obowiązują zasady spiralności, czyli cyklicznego powracania do zagadnień wcześniej omawianych, i kumulatywności, czyli nadbudowywania wiadomości i umiejętności przy każdym powrocie do zagadnienia wcześniej omawianego;
• Większa autonomia i sprawczość nauczyciela – zarówno w wyborze kolejności realizacji treści, jak i metod pracy oraz materiałów dydaktycznych;.
• Wprowadza fakultatywne efekty uczenia się, spośród których nauczyciel wraz z uczniami wybiera do realizacji co najmniej jeden.

Geografia

• Rozumienie i wyjaśnianie przyczyn przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego zróżnicowania Polski i świata poprzez identyfikowanie relacji oraz współzależności.
• Wykorzystanie technologii geoinformacyjnych.
• Uczenie się poprzez dociekanie – budowanie wiedzy na podstawie własnych doświadczeń, aktywnego i dociekliwego kontaktu z otaczającym światem, zgodnie z założeniami koncepcji głębi wiedzy.
• Problemowo-kompleksowy dobór i układ efektów uczenia się: koncentracja na bieżących problemach i wyzwaniach cywilizacyjnych – całościowe rozumienie bieżących, ważkich problemów współczesnego świata.
• Formalne zapewnienie nauczycielom oraz uczniom warunków do decydowania o części efektów uczenia się:
  • efekty fakultatywne w każdym dziale,
  • pula doświadczeń edukacyjnych – przynajmniej trzy do zrealizowania.

Edukacja obywatelska

• Głębsze rozumienie wybranych zjawisk, wyjście poza faktografię, urealnienie liczby efektów uczenia się.
• Tworzenie okazji do praktycznego zaangażowania obywatelskiego.
• Tworzenie okazji do doświadczania procedur demokratycznych.
• Rozwój umiejętności obywatelskich opartych o praktyczne wykorzystanie zdobywanej wiedzy.
• Tworzenie okazji do omawiania zagadnień bieżących.

Edukacja dla bezpieczeństwa

• Ograniczenie zakresu treści teoretycznych i definicji.
• Skupienie na umiejętnościach praktycznych: pierwsza pomoc, reagowanie w sytuacjach zagrożenia.
• Rezygnacja z treści dotyczących strzelectwa na tym etapie.
• Nauczyciele będą mieli znacznie więcej czasu na realizację poszczególnych efektów uczenia się, ćwiczenia praktyczne i symulacje oraz stosowanie metod aktywizujących.

Informacje dotyczące chemii i fizyki zamieścimy, gdy pojawią się na stronie IBE.