Zanim padnie odpowiedź na tytułowe pytanie, warto na chwilę spojrzeć wstecz. Perturbacje związane z pandemią COVID, a przede wszystkim prawie dwuletni okres nauczania zdalnego, sprawiły, że egzamin ósmoklasisty od 2021 roku był organizowany nieco inaczej. Zmieniona została struktura arkusza i ograniczony został zakres umiejętności z podstawy programowej, które były diagnozowane.

Stan taki obejmował cztery edycje egzaminu ‒ od 2021 do 2024 roku. Uczniowie, którzy przystąpią do egzaminu w 2025 roku byli w okresie nauczania zdalnego w klasach III–V, więc ograniczenia wówczas obowiązujące dotyczyły realizacji małej części podstawy programowej dla klas IV–VIII, a następujący potem trzyletni okres nauki już w zwykłym trybie szkolnym
z pewnością dał wiele możliwości nadrobienia ewentualnych braków.

Decyzją Ministra Edukacji zawartą w Rozporządzeniu z dnia 28 czerwca 2024 roku zmieniono rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 roku w sprawie (...) podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej (...). W załączniku nr 1. do tego rozporządzenia podkreślono rangę kształcenia myślenia matematycznego a także sprawnego wykorzystywania narzędzi matematyki w życiu codziennym. W tym samym dokumencie zawarto katalog najważniejszych wymagań ogólnych czyli celów kształcenia matematycznego, które mają być osiągnięte na poziomie szkoły podstawowej. Jest w nim również wykaz wymagań szczegółowych w postaci zestawu treści nauczania obowiązujących do realizacji w klasach IV–VIII. Różni się on nieco od tego, co było zawarte w rozporządzeniu z 2017 roku, ale o tym będzie szerzej w dalszej części artykułu.

W Informatorze o egzaminie ósmoklasisty z matematyki od roku szkolnego 2024/2025 opublikowanym przez Centralną Komisję Egzaminacyjną w sierpniu 2024 roku zawarte są zarówno istotne postanowienia organizacyjne, jak i przykłady zadań, które odpowiadają wymaganiom egzaminacyjnym od 2025 roku.

 

Zmiany w arkuszu na egzaminie ósmoklasisty z matematyki od 2025 roku

CKE zapowiada powrót od 2025 roku do formatu podobnego do tego, który był stosowany na egzaminach w 2019 i 2020 roku, czyli:

• 14–15 zadań zamkniętych za 1 punkt,
• 5–6 zadań otwartych za 2 lub 3 punkty.

Łączna liczba zadań w arkuszu to 20 lub 21, a łączna liczba punktów do uzyskania za cały arkusz to 30. Zatem w porównaniu z okresem 2021–2024 liczba zadań otwartych wzrasta
z 4 do 6, a liczba punktów za cały arkusz zwiększa się z 25 do 30. Warto zauważyć, że czas przeznaczony na rozwiązanie zadań z arkusza pozostał niezmieniony i wynosi 100 minut.

Inną zmianą strukturalną jest rezygnacja z zadań otwartych za 4 punkty, które zgodnie z poprzednią wersją Informatora mogły wystąpić w arkuszu, ale taki przypadek nie miał miejsca. Jedynie w Informatorze z 2017 roku pojawiły się dwa przykładowe zadania za 4 punkty. W nowej wersji Informatora usunięto jedno z nich (zadanie tekstowe z obliczeniami procentowymi), a drugie ułatwiono, zmieniając rodzaj bryły, której ono dotyczyło i kwalifikując je jako zadanie za 3 punkty. W ślad za zmianami w zakresie wymagań szczegółowych na egzaminie zamieszczono nowe zadanie zamknięte:

oraz nowe zadanie otwarte:

 

  

Egzamin ósmoklasisty z matematyki - zmiany w wymaganiach szczegółowych

W zakresie klas IV–VI nowa podstawa programowa, podobnie jak jej poprzedniczka, jest podzielona na 14 działów. W części dotyczącej nauczania matematyki w klasach VII i VIII poprzednio było 17 działów. Obecnie jest ich 15, gdyż z podstawy programowej usunięto dwa działy:

XVI. Zaawansowane metody zliczania,

XVII. Rachunek prawdopodobieństwa.

Dział XV nowej podstawy (Symetrie) nie będzie objęty diagnozą na koniec ósmej klasy
i można go będzie realizować po egzaminie. Zmieniła się pozycja działu XIV. Długość okręgu i pole koła. W poprzedniej wersji umiejętności w nim wypunktowane nie były przeznaczone do diagnozowania na egzaminie. Od 2025 roku uczniowie przystępujący do egzaminu ósmoklasisty z matematyki mogą spotkać się z zdaniami, w których trzeba będzie obliczyć:

• długość okręgu o danym promieniu lub danej średnicy,
• promień lub średnicę okręgu o danej długości okręgu,
• pole koła o danym promieniu lub danej średnicy,
• promień lub średnicę koła o danym polu.

W poprzedniej wersji w tym dziale była również umiejętność obliczania pola pierścienia kołowego, która w dokumencie z 2024 roku już nie występuje.

A oto pozostałe znaczące zmiany wprowadzone od 1 września 2024 roku.

LICZBY I DZIAŁANIA NA NICH, ELEMENTY ALGEBRY

• Ograniczono zakres wyznaczania rozkładu liczb naturalnych na czynniki pierwsze do liczb co najwyżej trzycyfrowych, pozostawiając zastrzeżenie, że co najwyżej jeden
  z czynników jest liczbą większą niż 10. Znajdowanie największego wspólnego dzielnika oraz najmniejszej wspólnej wielokrotności zawężono do dwóch liczb co najwyżej trzycyfrowych.
• Dla rozwinięcia dziesiętnego nieskończonego otrzymanego w wyniku dzielenia dwóch liczb naturalnych usunięto zapis z użyciem trzech kropek po ostatniej cyfrze.
• Zaokrąglenia ułamków dziesiętnych ograniczono do rzędu części dziesiątych lub setnych
  i zastrzeżono, że mają być one stosowane jedynie w kontekście praktycznym.
• Wprowadzono ograniczenie dla ułamków dziesiętnych, na których uczeń ma wykonywać działania (w pamięci lub pisemnie) stanowiące, że te ułamki mają mieć razem co najwyżej 6 cyfr różnych od zera.
• W zakresie praktycznego stosowania obliczeń procentowych ograniczono rozważanie podwyżek lub obniżek danej wielkości jedynie do jednokrotnych lub dwukrotnych.

GEOMETRIA

• Wprowadzono drobną korektę dotyczącą możliwości zbudowania trójkąta o danych długościach boków, usuwając wymóg powoływania się na nierówność trójkąta.

Ponadto dokonano poprawek redakcyjnych, usunięto powtórzenia tych samych kompetencji oraz niektóre przykłady precyzujące zakres stosowania umiejętności lub poziom trudności zadania.

Interesujące wskazówki dotyczące prowadzenia edukacji matematycznej zawarto bezpośrednio po zestawie treści przewidzianych do realizacji w szkole podstawowej.
W skrócie można je ująć następująco:

• W klasach IV–VI należy prowadzić nauczanie matematyki głównie na konkretnych obiektach, bez nadmiaru pojęć abstrakcyjnych. Warto dać uczniom możliwość eksperymentowania z liczbami czy figurami geometrycznymi. W rozwiązywaniu zadań, zagadek logicznych, łamigłówek dać im możliwość stosowania własnych strategii oraz zgadywania.
• Istotną umiejętnością, która powinna być kształcona od klasy IV, a nawet wcześniej, jest sprawność rachunkowa ‒ najpierw na liczbach, a potem również na wyrażeniach algebraicznych. Tu również należy zwrócić uwagę na sprawność w wykonywaniu działań na ułamkach zwykłych. Ta umiejętność będzie bardzo potrzebna w szkole ponadpodstawowej, ale tam nie będzie już czasu, aby jej się uczyć.
• Uczeń powinien umieć posługiwać się kalkulatorem, ale również powinien mieć świadomość ograniczeń w uzyskiwaniu dokładnych wyników, na przykład wtedy, gdy wynikiem jest rozwinięcie dziesiętne nieskończone.
• Ważnym elementem wyksztalcenia matematycznego jest umiejętność dowodzenia faktów matematycznych. W szkole podstawowej rozumowanie dowodzące pewną własność musi być krótkie, najwyżej dwuetapowe.
• Kształcenie umiejętności odczytywania i analizowania danych statystycznych jest bardzo dobrą okazją, aby przygotować uczniów do korzystania z informacji przedstawionych za pomocą diagramów czy wykresów, z którymi coraz częściej spotykają się w sytuacjach pozaszkolnych. Stanowi także bardzo dobry wstęp do nauki o funkcji.

 

Egzamin ósmoklasisty z matematyki w 2025 – łatwiejszy czy trudniejszy?

Na zakończenie warto postawić jeszcze jedno pytanie, nurtujące uczniów i nauczycieli: Czy egzamin ósmoklasisty z matematyki w 2025 roku będzie łatwiejszy, czy trudniejszy od tych, które odbyły się w latach 2020–2024? Odpowiedzi mogą być dwie:

Będzie trudniejszy, ponieważ:

• zwiększono zakres materiału, dodając umiejętności związane z kołem i okręgiem,
• zwiększono liczbę zadań otwartych, a nie zmieniono czasu trwania egzaminu,
• egzaminy w poprzednich latach mogły być nieco łatwiejsze ze względu na obciążenia covidowe; teraz gdy sytuacja jest unormowana, CKE może nieznacznie „podnieść poprzeczkę”.

Będzie łatwiejszy, ponieważ:

• dokonano pewnych ograniczeń w zakresie opanowania niektórych umiejętności zapisanych w podstawie programowej,
• w arkuszach egzaminacyjnych i w Informatorze widać tendencję do proponowania uczniom zadań sprawdzających praktyczne umiejętności, przez co mogą one być łatwiej analizowane i rozwiązywane z udziałem wiedzy i doświadczenia pozaszkolnego,
• przez ostatnich kilka lat nagromadziło się sporo materiałów ćwiczeniowych dla uczniów
  i metodycznych dla nauczycieli (arkusze próbne i właściwe, Informator, publikacje
  z przykładowymi arkuszami lub z zestawami zadań, repetytoria).

Nikt nie jest w stanie udzielić teraz jednoznacznej odpowiedzi. Bardzo wiele zależy od decyzji, które zapadną podczas tworzenia zestawów egzaminacyjnych w CKE. Na to uczniowie i ich nauczyciele nie mają wpływu. Warto zatem skupić się na tym, co można ukształtować samemu lub na poziomie klasy w szkole. Ważne jest, aby nauczyciele wzbudzili u uczniów pozytywną motywację do rzetelnych przygotowań, a ósmoklasiści podjęli solidną pracę i bez stresu, z bogatą wiedzą przystąpili do egzaminu. Wtedy omówione wcześniej zmiany z pewnością okażą się nie takie straszne, a radość z sukcesu będzie udziałem wszystkich.