Chemia

• Egzamin maturalny w „formule 2023” odbędzie się po raz pierwszy w 2024 r. dla absolwentów 5-letnich techników.
• Na początku ostatniego roku nauki w szkole ponadpodstawowej (do 30 września) uczeń składa wstępną deklarację dotyczącą przedmiotów zdawanych na egzaminie maturalnym. Deklarację tę uczeń składa dyrektorowi szkoły.
• Do 7 lutego uczeń składa ostateczną deklarację dotyczącą przedmiotów zdawanych na egzaminie maturalnym. Niezłożenie ostatecznej deklaracji jest jednoznaczne z tym, że wstępna deklaracja staje się ostateczną.
• W 2024 r. na egzaminie maturalnym z chemii nie będzie progu zdawalności.
• Egzamin maturalny będzie sprawdzał, w jakim stopniu zdający spełnia wymagania określone w Wymaganiach egzaminacyjnych dotyczących egzaminu maturalnego w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024.
• W zadaniach egzaminacyjnych szczególny nacisk zostanie położony na sprawdzanie umiejętności związanych z:
  • rozumowaniem, argumentowaniem, wnioskowaniem i formułowaniem opinii,
  • zastosowaniem do rozwiązywania problemów informacji zawartych w różnorodnych materiałach źródłowych, w tym barwnych ilustracji, zamieszczonych w arkuszu,
  • oceną wiarygodności przedstawionych danych lub otrzymanych wyników,
  • projektowaniem doświadczeń chemicznych oraz interpretacją ich wyników,
  • konstruowaniem wykresów, tabel, schematów,
  • zasadami bezpiecznego posługiwania się sprzętem laboratoryjnym, odczynnikami chemicznymi i wykonywania doświadczeń chemicznych,
  • zastosowaniem narzędzi matematycznych do opisu oraz analizy zjawisk i procesów.
• Materiały i przybory pomocnicze, z których zdający mogą korzystać na egzaminie z chemii:
  • tablice Wybrane wzory i stałe fizykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki,
  • linijka,
  • kalkulator naukowy.

• Uczeń może korzystać z kalkulatora naukowego.
• W treści zadań mogą występować barwne fotografie i rysunki.
• Za zadania zamknięte można otrzymać do 2 punktów.
• W arkuszu znajdzie się co najmniej jedno zadanie za 4 lub 5 punktów sprawdzające umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemu.
• Do dyspozycji ucznia będą zmienione, kolorowe, obszerne tablice Wybrane wzory i stałe fizykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki.
• W zadaniach z doświadczeniami chemicznymi wymaga się zapisania w obserwacjach stanów przed wykonaniem i po wykonaniu doświadczenia chemicznego oraz mocnego podkreślenia zmian zachodzących w trakcie przeprowadzania doświadczenia. Brak opisu stanu przed reakcją skutkuje stratą punktu.
• W informatorze zamieszczono zadania o wysokim poziomie trudności, w tym:
  • zadania z długimi tekstami, często z pojęciami wykraczającymi poza podstawę programową, np. ze spektroskopii NMR, z mechanizmów reakcji,
  • zadania z wykresami – sprawdzające m.in. umiejętności ich analizowania i rysowania,
  • zadania na argumentację,
  • zadania wymagające znajomości np. barw związków chemicznych, metody VSEPR dla trudnych cząsteczek,
  • zadania wymagające znajomości przebiegu doświadczenia (wyglądu kolejnych etapów lub wyglądu produktu) – rozwiązanie zadania polega na identyfikacji na zdjęciu danych opisanych w poleceniu,
  • chemia praktyczna – zadania dotyczące piktogramów, zasad pracy w laboratorium, BHP,
    technik laboratoryjnych.

Zadania w arkuszu egzaminacyjnym

• Arkusz egzaminacyjny będzie zawierał około 45 zadań (poleceń).
• Przy każdym zadaniu będzie podana maksymalna liczba punktów możliwych od uzyskania za poprawne jego rozwiązanie.
• Zadania będą:
  • dobrane w taki sposób, aby reprezentowały różnorodne wymagania ogólne i szczegółowe opisane w Wymaganiach egzaminacyjnych dotyczących egzaminu maturalnego w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024,
  • sprawdzały przede wszystkim umiejętności złożone, w tym umiejętności:
    • rozumowania,
    • wnioskowania,
    • wykorzystywania informacji,
    • projektowania doświadczeń chemicznych,
    • wykonywania obliczeń chemicznych,
    • myślenia naukowego oraz interpretacji i krytycznej analizy przedstawionych danych lub uzyskanych wyników (również w odniesieniu do nowoczesnych technik badawczych, np. metod spektroskopowych, technik separacyjnych i elektrochemicznych, nowoczesnej syntezy organicznej – poprzedzonych odpowiednim materiałem źródłowym, o ile związane byłyby z treściami wykraczającymi poza wymagania podstawy programowej),
    • formułowania wypowiedzi argumentacyjnej oraz umiejętności związane z optymalizacją procesów chemicznych i uwzględnianiem aspektów ekologicznych;
  • zróżnicowane pod względem sprawdzanych wiadomości i umiejętności, poziomu trudności, a także sposobu udzielania odpowiedzi;
  • występowały pojedynczo lub w wiązkach tematycznych;
  • odnosiły się do różnorodnych materiałów źródłowych – informacji przedstawionych m.in. w formie wykresu, rysunku, schematu, tabeli, opisu, wzoru czy równania chemicznego – z których część będzie zawierała barwne ilustracje przedstawiające doświadczenie, zdjęcia substancji, mieszaniny substancji albo zestawu laboratoryjnego.
• Przykłady zadań zostały zamieszczone w Informatorze o egzaminie maturalnym z chemii od roku szkolnego 2022/2023 (CKE, Warszawa 2021), a w aneksie do informatora zostały wskazane zadania wykraczające poza wymagania egzaminacyjne.

W arkuszu znajdzie się co najmniej jedno zadanie sprawdzające umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemu – od doboru i zastosowania niezbędnych danych fizykochemicznych, przedstawionych w różnej formie i pochodzących z różnych źródeł, przez przedstawienie toku rozumowania prowadzącego do wyniku, po element dyskusji, wnioskowanie na podstawie uzyskanych wyników lub ocenę poprawności i realności tych wyników. To zadanie będzie sprawdzało, jak zdający łączy różne umiejętności, np. projektowanie doświadczenia i wykonanie związanych z nim obliczeń albo sporządzenie wykresu, odczytanie z wykresu potrzebnych danych oraz zastosowanie ich do obliczeń. Za poprawne rozwiązanie takiego zadania zdający będzie mógł uzyskać 4 albo 5 punktów.

Typy zadań

W arkuszu egzaminacyjnym znajdą się zarówno zadania zamknięte, jak i otwarte. Zadania zamknięte to takie, w których zdający wybiera odpowiedź spośród podanych.
Wśród zadań zamkniętych znajdą się m.in.:

• zadania wielokrotnego wyboru,
• zadania typu prawda–fałsz,
• zadania na dobieranie.

Zadania otwarte to takie, w których zdający samodzielnie formułuje odpowiedź. Wśród zadań otwartych znajdą się:

• zadania z luką, wymagające uzupełnienia zdania bądź krótkiego tekstu jednym lub kilkoma wyrazami, symbolami, wzorami, liczbami,
• zadania krótkiej odpowiedzi, wymagające stworzenia wypowiedzi zwięzłej, w tym zadania sprawdzające umiejętności zapisywania równań reakcji, tworzenia nazwy systematycznej lub wzoru substancji chemicznej, podawania oceny bądź rozstrzygnięcia, formułowania krótkiego uzasadnienia czy wyjaśnienia,
• zadanie rozszerzonej odpowiedzi, wymagające przedstawienia toku rozumowania prowadzącego do rozwiązania problemu, np. obliczeniowego lub doświadczalnego.
  
  
  

Zasady oceniania

Przy każdym zadaniu jest podana maksymalna liczba punktów, jaką można uzyskać za poprawne jego rozwiązanie. Akceptowane są wszystkie odpowiedzi merytorycznie poprawne i spełniające warunki zadania – również te nieprzewidziane jako przykładowe odpowiedzi w schematach punktowania.

• Zadania otwarte – przykłady poprawnych rozwiązań zawarte w zasadach oceniania określają zakres merytoryczny odpowiedzi i nie muszą być ścisłym wzorcem oczekiwanych sformułowań (z wyjątkiem np. nazw, symboli pierwiastków, wzorów związków chemicznych).
• Zadania zamknięte i zadania otwarte krótkiej odpowiedzi są oceniane – w zależności od maksymalnej liczby punktów, które można uzyskać za rozwiązanie danego zadania – zgodnie z poniższymi zasadami:
  
  

• Zadania obliczeniowe – w rozwiązaniach oceniane są:
  • metoda, czyli przedstawiony tok rozumowania poprawnie wiążący wielkości dane z wielkością szukaną,
  • wykonanie obliczeń i podanie wyniku z właściwą jednostką i odpowiednią dokładnością.
    
    

• Zadania doświadczalne – w rozwiązaniach trzeba zaprojektować doświadczenie, a oceniane są:
  • wybór oraz zaznaczenie właściwych: odczynnika lub odczynników z zaproponowanego zestawu,
  • wykonanie kolejnych części polecenia, np. sformułowanie spostrzeżeń i wniosku lub napisanie równania reakcji chemicznej.

Błędny wybór lub brak wyboru odczynników skutkuje utratą punktów nie tylko za tę czynność, lecz także za odpowiedzi będące konsekwencją błędnego projektu doświadczenia albo jego braku.

• Zadania problemowe – w rozwiązaniach można wyróżnić dwa kluczowe etapy. Zadania te są oceniane z zastosowaniem następujących poziomów rozwiązania (dla oceny maksymalnej równej 4 pkt):
  
  

Za co uczeń nie straci punktów na maturze?

• Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych.
• Za napisanie wzorów elektronowych zamiast wzorów strukturalnych, półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych.
• Za brak zapisu „↑”, „↓” w równaniach reakcji chemicznych.
• Za brak zapisu  w równaniach reakcji, w których ustala się stan równowagi.
• Nie jest wymagane odwzorowanie kształtu cząsteczki, czyli zachowanie właściwych kątów między wiązaniami we wzorze strukturalnym.
• Dopuszczony jest każdy sumaryczny zapis wzoru grupy funkcyjnej, o ile jest jednoznaczny i nie sugeruje istnienia wiązania między niewłaściwymi atomami, dopuszczone są zapisy: CH₃– zamiast H₃C–, NH₂– zamiast H₂N–.
• We wzorach elektronowych elektrony mogą być przedstawiane w formie kropek, a pary elektronowe – również w formie kresek.